Kasteel Den Ham: de Hamtoren in Vleuten

Hamtoren

Als je per trein van Utrecht naar het westen reist, dan kan het haast niet missen of je ziet de Hamtoren staan, juist ten noorden van de spoorbaan. Het markante gebouw staat ten westen van het plaatsje Vleuten dicht bij de spoorlijn.

Middeleeuwse burcht

De Hamtoren is het restant, maar wel een imponerend restant, van een oude middeleeuwse burcht, zoals er zo veel waren in het Utrechtse landschap. Het staat niet geheel vast, maar het is wel waarschijnlijk dat het kasteel Den Ham voor het jaar 1300 gebouwd is, want in die tijd is er sprake van een 'steenhuis'. In ieder geval stonden de eerste delen van kasteel Den Ham er in het begin van de veertiende eeuw. Dit kasteel begon als een woontoren, waartegen in de volgende eeuwen vleugels werden gebouwd, totdat er een kasteel stond met een oppervlakte, die ongeveer zes keer groter was de huidige Hamtoren.

Slanke toren

De Hamtoren is een slanke toren, die een fraaie lantaarn draagt. De totale hoogte is ongeveer 34 meter. Het grondoppervlak van de toren van Den Ham heeft een oppervlakte van circa 9 x 10 m. Op het terrein staat een moderne woning. De toegang tot het kasteelterrein heeft een aardige poort. Het wapen van het kasteel is boven de poortdoorgang aangebracht. In de poort zijn ook twee stenen ingemetseld met de inschriften "Anno" en "1642".

Restauratie

De huidige Hamtoren dateert uit de vijftiende eeuw. Tussen deze toren en de oorspronkelijke woontoren werd later nog een entreegedeelte gebouwd, zodat er in het geheel een compact blok ontstond, dat we kennen uit tekeningen van Roelant Roghman en Jan de Beijer. In de loop van de negentiende eeuw werd het kasteel Den Ham bouwvallig. In de jaren 1870 en 1871 kon het kasteel nog tot in detail worden opgemeten, maar kort daarna moest Den Ham, behalve de nu nog staande toren, wegens bouwvalligheid worden gesloopt. Wel is, als vermeld, nog de fraaie poort over, waarin het wapen van de ridderhofstad is aangebracht. In 1943 werd een voorlopige restauratie gestart. In 1963 werd een hernieuwde restauratie tot een goed einde gebracht.

Hamtoren in 1750

Bewoners

Een van de eerste familienamen, die in de geschiedenis met betrekking tot Den Ham in beeld komt is een lid van een familie Den Ham, ridder Bernard van Ham. Na hem schijnt het kasteel in handen te zijn gekomen van de Utenhams, die heren van Woerden waren. In 1325 droeg ridder Frederik Utenham, zijn huis op aan de graaf van Holland. Dat betekende dat de Graaf van Holland altijd toegang had tot het huis, maar daartegenover de plicht had zijn onderdaan Frederik in moeilijke tijden te beschermen. Deze Frederik had met de bisschop van Utrecht een soort niet-aanvalsverdrag gesloten. Hij en zijn zoon hielden zich echter niet aan hetgeen afgesproken was. Zij werden daarom gevangen genomen en voor eeuwig uit de stad Utrecht verbannen. De zoon van Frederik sr., ook Frederik geheten, beloofde beterschap en hield zich aanvankelijk aan de oude beloften. Maar de vos verliest misschien wel zijn haren maar niet zijn streken. Hij viel terug in het kwaad en werd ten slotte vanwege zijn gedrag in 1482 in Breukelen onthoofd.

Poortje

Royaards

Den Ham vererfde via een kleinzoon van de man zonder hoofd aan de familie Van Wanroy, later Utenham van Wanroy geheten. Het kasteel gaat dan steeds weer in verschillende handen over tot het in de negentiende eeuw aan de familie Royaards komt. Den Ham is nog steeds in het bezit van deze familie.

Ligging

Den Ham ligt in een bocht van de Vleutense wetering. Destijds was dit een zijarm van de Rijn. Een gedeelte van de bocht is nu, na een herverkaveling van de terreinen gedempt. De Hamtoren, het restant van het oude kasteel Den Ham, is nog steeds bewoond. Om die reden is de toren niet te bezichtigen. Vanaf een zijweg van de weg van Vleuten naar Haarzuilens is de Hamtoren echter goed te zien.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Kasteel Den Ham of de Hamtoren te Vleuten komt ook voor in de door Ben Hendriks geschreven uitgave Kastelen in Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kastelen in Nederland

Over elk kasteel in Nederland kan Ben Hendriks een bijzonder verhaal vertellen. De meeste kastelen hebben een bijzondere bouwgeschiedenis of werden bewoond door een markante edelman. Zo beschrijft Ben Hendriks in zijn artikel over het verdwenen kasteel in de gemeente Bronckhorst over de heren van Bronkhorst en worden de graven en hertogen van Gelre genoemd bij de beschrijving van kasteel Rosendael.
Kastelen in Nederland

Literatuur

Ir. J.D.M. Bardet, Kastelenboek provincie Utrecht, Bussum, 1975, 5e druk.

B. Olde Meierink e.a. (red.), Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 1995.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland
Den Ham Dossier

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.