Huis te Hatert in Nijmegen

Huis in Nijmegen

Al in de veertiende eeuw is in het dorp Hatert, nu een stadswijk van Nijmegen, een familie Van der Hautart bekend. We weten ook dat deze familie hier land bezat, want in 1423 werd er een stuk land in de Winkelsteeg door hen verkocht. Of ze in het dorp toen al een kasteel bewoonden is niet geheel duidelijk. Vermoedelijk heeft een lid van deze familie het huis Hatert gesticht. De restanten staan nu aan de Vossendijk in Hatert. Rudolf van der Hautart werd in 1532 met het huis Hatert beleend door de graaf van Meurs, die in deze omgeving de zeggenschap had.

Poorttoren

Uit onderzoek is gebleken dat de huidige toren vermoedelijk een poorttoren is geweest van een versterkt huis. Dit kasteel zou gebouwd zijn in de tweede helft van de veertiende eeuw, waarmee het dus inderdaad de woning van de Van Hautarts is geweest. Het kasteel lag op een eiland in een gracht waaromheen een complex grachtenstelsel heeft bestaan. Het zal dus een weerbaar kasteel zijn geweest. Het huidige huis, dat tegen de toren is aangebouwd stamt echter pas uit later tijd. Het bestaat uit een woonhuis aan de zuidzijde met daarachter een bedrijfsgedeelte. In de negentiende eeuw kreeg het woonhuis een nieuwe voorgevel.

Onderzoek

Tijdens archeologische opgravingen in 1992 werd het restant van een keermuur aangetroffen, die echter niet uit de veertiende, maar uit de vijftiende eeuw stamt. Omdat het onderzoek beperkt moest blijven, zijn er weinig bijzonderheden voor de dag gekomen. Enkele jaren daarna werd er nog een grootscheeps bouwhistorische onderzoek verricht. Uit beide onderzoeken blijkt wel dat het Huis te Hatert inderdaad uit de veertiende eeuw kan stammen.

Spieker te Hatert

De familie Van der Hautart heeft het huis te Hatert gedurende enige generaties in bezit gehad tot 1552. Toen kwam het huis in handen van de familie Van Bronckhorst. Een dochter van deze familie, Maria van Bronckhorst, trouwde in 1676 met Arnold Werner van Hasselholt, genaamd Stockheim. Het oorspronkelijke kasteel zal in deze tijd al verdwenen zijn, want er wordt nu gesproken over een Spieker te Hatert. Dat betekent dus dat er toen nog maar een enkele toren stond.

De Beyer

Al enkele tientallen jaren later, in 1690, wordt het huis te Hatert geveild. De nieuwe eigenaar werd niemand minder dan de toenmalige burgemeester van Nijmegen, Justinus de Beyer. Bij het huis hoorden toen, behalve de gewone toebehoren, vier bunder land. Enkele generaties lang blijft de familie de Beyer eigenaar tot het huis in 1803 overgaat aan J.A. Scheers, die gemeenteraadslid en burgemeester van Nijmegen is geweest. Pieter Steffanus Scheers bewoonde het Huis te Hatert vanaf het midden van de negentiende eeuw. Hij was vanaf 1828 ruim twintig jaar lang stadsgeneesheer van Nijmegen is geweest.

Hofstee

Later werd het Huis te Hatert een pension, waar voornamelijk onderwijzers, die in de buurt hun werkzaamheden hadden, onderdak konden vinden. In 1956 werd de gemeente Nijmegen eigenaar, maar in 2002 kwam Hatert in andere handen. De nieuwe eigenaar werd de heer Hofstee, die een beperkte restauratie liet uitvoeren, die niet ingreep in historische structuren. Echter, in 2008 werd Huis Hatert opnieuw te koop aangeboden. Het monument heeft op dat moment een inhoud van 1860 kubieke meter, terwijl het terrein een grootte heeft van 2600 vierkante meter; de vraagrijs was bijna twee miljoen euro.

Kaarten

Van het Huis Hatert zijn geen oude prenten bekend. Op bijgaande kaartfragmenten, - details uit een kaart van W. Kuyk Jzn uit 1843 en van de chromotopografische kaart van Gelderland van 1906 - wordt Huis Hater aangeduid als De Toren.

Kadastrale kaart 1906

Op de kadastrale kaart uit het begin van de negentiende eeuw staat behalve de huidige toren met aanbouw nog een bouwelement aangegeven, waarvan niet duidelijk is, wat dat moet zijn geweest. Mogelijk is het ook een toren geweest, die onderdeel zal zijn geweest van het oorspronkelijke kasteel.
Juist ten zuiden van het gebied, waar het Huis te Hatert ligt, werd in de jaren zestig van de twintigste eeuw de Hatertseweg recht getrokken en werd een brug aangelegd over het Maas-Waalkanaal. Hiervoor moest de bestaande parochiekerk van Hatert het veld ruimen. De Hatertseweg is een belangrijke uitvalsweg van uit het stadscentrum naar de woonwijk de Dukenburg. Door deze nieuwe aanleg kwam het Huis te Hater aan een doodlopende straat te liggen.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Gorissen, Dr., F.; Die Burgen im Reich von Nimwegen, ausserhalb der Stadt Nimwegen; in: Niederrheinisches Jahbuch IV, Krefeld, 1959.

Gruben, R.J.W.M.; Huis Hatert, Woontoren of compact torenkasteel?; in: Middeleeuwse kastelen in veelvoud (red. H.L. Janssen en W. Landewé); Wijk bij Duurstede, NKS, 2009, p. 173.

Vredenberg, Jan (eindredacteur); Kastelen in Gelderland; Utrecht, Matrijs, 2013, p. 374.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland
Huis Hatert Dossier

In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.
Kastelen in Gelderland


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.