Havezate Poelwijk in Oud-Zevenaar

Groot en klein Poelwijk

In Oud-Zevenaar ligt op de plaats van de voormalige havezate Poelwijk, ten zuiden van de spoorlijn, zuidoostelijk van het stadscentrum van Zevenaar, een fraaie boerderij, die eveneens Poelwijk heet. De boerderij ligt aan de Poelwijklaan, die van de parallelweg naast de spoorlijn met een paar haakse bochten doorloopt in zuidelijke richting naar Oud-Zevenaar.

Havezate

Op de plaats van de huidige boerderij stond vroeger de havezate Poelwijk, die meestal Groot Poelwijk werd genoemd, omdat er tegenover een boerderij lag, die Klein Poelwijk heette. Sinds het einde van de veertiende eeuw woonde hier een geslacht Van Poelwijk. In de vijftiende eeuw was deze havezate leenroerig aan het Huis Wisch. Tegen het eind van de vijftiende eeuw was Poelwijk in eigendom en werd bewoond door de familie Van Remen.

Eigenaren

Daarna kwam er een lange rij van andere geslachten, die eigenaar werd van Poelwijk. In 1547 kwam de havezate aan de in Zevenaar en omgeving bekende familie Smulling en vererfde op Hendrik van de Hoeve. Deze Hendrik was in 1697 drost van de Liemers. Een volgende eigenaar werd, weer door vererving, het geslacht Von Quadt tot Wickrath, die Poelwijk in 1709 aan de geldschieter Bonecamp verkocht. Waarschijnlijk speelden hier financiële problemen een grote rol. In 1729 kocht de douairière gravin van Bylandt-Palsterkamp Poelwijk. Zij was gehuwd met een Von Coenen. De erfgenamen verkochten vervolgens de havezate aan baron van Heerma tot Holwinde. De baron liet het inmiddels behoorlijk vervallen huis moderniseren en kocht en passant ook de Leemcuyl, die bij de Oude kerk van Oud-Zevenaar heeft gestaan, en Klein-Poelwijk, een boerderij, die, als al vermeld, tegenover de havezate heeft gelegen.

1763

Op een tekening van Heinrich Merner kunnen we zien dat in 1763 het huis was gebouwd in een L-vorm. Op een tweede tekening van hem is goed te zien dat het hoofdgebouw bestond uit een rechthoekig gebouw van twee verdiepingen, waarop een zolderverdieping. Aan de achterzijde, de binnenzijde van de L-vorm, stond een ronde toren. Deze toren stak met twee verdiepingen boven het hoofdgebouw uit. Het huis stond op een geheel omgracht terrein, waarop aan de voorzijde ook een bijgebouw stond. Er liep van de toegang over de gracht een laan naar de voorgevel.

Bouwgeschiedenis

Later moet ook aan de andere zijde van de toren een vleugel zijn aangebouwd, want het huis zag er op foto's van voor de sloop in1891 toen geheel anders uit: de toren stond toen duidelijk tussen twee vleugels in. Of het oorspronkelijke hoofdgebouw bij de bouw van die laatste vleugel is blijven bestaan is niet duidelijk. Op latere afbeeldingen is die niet meer te zien.

Poelwijk in 1742

Jan de Beijer

Op de tekening uit 1742 van Jan de Beijer kunnen we goed zien dat de ingang van het huis aan de noordzijde lag, want we zien de dorpskerk van Oud-Zevenaar op de achtergrond. Op deze tekening zien we het door Merner getekende hoofdgebouw ook niet meer, hoewel zijn tekening van later datum is dan die van de Beyer. Vreemd, maar helaas is de werkelijke situatie van destijds niet meer te reconstrueren, omdat huis Poelwijk werd gesloopt en op de fundamenten daarvan de nieuwe boerderij is gebouwd.

Von Weiler

In 1769 was dr. J.L. Söllner door koop eigenaar geworden, maar amper veertien jaar later was er al weer een nieuwe eigenaar. Dit werd in 1783 Von Weiler die postmeester was in Wezel. Hij behoorde tot de Pruisische adel. Sinds 1818 behoort dit geslacht ook tot de Nederlandse adel, want Jacob Lambert Willem Carl von Weiler, heer van Poelwijk, werd in dat jaar ingelijfd in de Nederlandse adel en kreeg het predikaat 'jonkheer'. Zijn zoon Godfried Carl (1721-1887) werd de eerste van de tak Poelwijk. Hij was onder meer griffier van het Kantongerecht in Zevenaar en notaris te Zutphen. De tak Poelwijk is echter in 1975 uitgestorven.

Wapensteen

Een lid van de familie Von Weiler liet het huis in 1891 geheel afbreken en bouwde op deze plaats een moderne boerderij. Een wapensteen van het oude huis bleef bewaard en werd in de achtergevel ingemetseld. Deze wapensteen vertoont het alliantiewapen van Van Heerma en Van Hövell. In de top van de voorgevel bevindt zich een wapensteen met de naam Poelwijk.

Gracht

Poelwijk bleef gedurende vijf generaties in het bezit van de familie Von Weiler, maar in 1761 kocht de toenmalige pachter Weenink het huis en omgeving en bleef er het boerenbedrijf uitoefenen. De boerderij uit 1791 is intussen vervangen door een nieuw gebouw, maar nog steeds is boerderij Poelwijk grotendeels omgeven door de oude gracht.

Gerelateerd

In Gendt staat ook een kasteel Poelwijk. In Zevenaar staan ook de Havezate Rijck, Huis Camphuisen en Huis Sevenaer. Het imposante Kasteel van Zevenaar is al lang verdwenen.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Nerée tot Babberich, Mr. R.J.K.M. de, De Lymers en hare havezathen, in Bijdragen en Mededelingen Gelre 1917, p.: 73-74.

Zondervan, W., e.a.; Na honderdvijftig jaar. Schetsen uit de Lymers; Zutphen, De Walburg Pers, 1966.

Harenberg, Jan, met medewerking van Bertus Bruins; Havezaten en Adellijke huizen in de Liemers; Alphen aan den Rijn, Canaletto/Repro Holland, 2007.

Nederlands Adelsboek 2012 (jaargang 97), Den Haag, CBG, 2012.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.
Kastelen in Gelderland


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.