Koepelgevangenis in Haarlem

Panopticon

Het was een revolutionaire vondst om een ronde gevangenis te bouwen. Deze vorm wordt panopticon genoemd. De gevangenbewaarders konden vanaf een toren in het midden alle gevangenisdeuren gemakkelijk in de gaten houden. Met een minimum aan mankracht konden veel gevangenen bewaakt worden. Het principe van een dergelijke gevangenis werd in 1791 door de Brit Jeremy Bentham bedacht.

Willem C. Metzelaar

De penitentiaire inrichting aan de Harmenjanszweg 4 in het centrum van Haarlem is nu rijksmonument. De gevangenis werd aan het begin van de twintigste eeuw gebouwd naar een ontwerp van Willem C. Metzelaar. Deze architect baseerde zich hierbij op het door zijn vader toegepaste panopticon-principe. Johan Frederik Metzelaar ontwierp de andere twee koepelgevangenissen in Nederland. Deze staan in Arnhem en Breda. Volgens de Rijksgebouwendienst voelde Willem C. Metzelaar weinig voor het panopticon. "Hij had zijn ontwerp voor een kruisvormige gevangenis in Haarlem al klaar, toen minister van Justitie Cort van der Linden eigenhandig de koepelvorm doordrukte."

Penitentiaire inrichting

In het centrale gebouw zijn vier etages met in totaal vierhonderd cellen. Deze verdiepingen zijn vanuit de hal te bereiken via ijzeren galerijen en spiltrappen. Door de ronde vorm moesten de werkruimtes en de keukens worden ondergebracht in bijgebouwen. In latere jaren werd het complex binnen de muren van het gevangenisterrein uitgebreid met enkele gebouwen.
"Met uitzondering van ambtelijk bezoek is het niet mogelijk om zelf een bezoekafspraak te maken met een gedetineerde," zegt Justitie. "De betreffende gedetineerde dient hiertoe zelf een verzoek in te dienen."

Hannie Schaft

In de Tweede Wereldoorlog werd de verzetsstrijdster Hannie Schaft, beter bekend als het 'Meisje met het rode haar', enkele dagen opgesloten in de Haarlemse koepelgevangenis, voordat zij in de duinen bij Bloemendaal werd gefusilleerd. In het Kenaupark in Haarlem staat een monument ter herinnering aan deze communistische verzetsstrijdster.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Leven in de delta

'Leven in de delta' is een reis door de tijd en door Nederland. De teksten en de vele foto's verduidelijken veel.
U komt veel te weten door het lezen van 'Leven in de delta'. Ruud van Capelleveen heeft veel geschreven over kastelen, de ontwikkeling van de spoorwegen in Nederland en de Tweede Wereldoorlog. Ook deze onderwerpen zijn goed vertegenwoordigd in 'Leven in de delta'.
Leven in de delta

Lees verder: geschiedenis Haarlem

Noord-Holland
Geschiedenis Haarlem

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.