John Locke

Engelse Verlichting

De vader van de Engelse Verlichting, John Locke, was een christen met deïstische gedachten. Locke trachtte de essentie van zijn geloof samen te brengen in twee elementaire waarheden. John Locke zag Jezus als verlosser en vond dat de mens in harmonie met de leer van God diende te leven. Deze filosofie vinden we terug in zijn belangrijkste studies: 'An essay on religious toleration' (1667) en 'The reasonableness of christianity' (1695).

John Locke

John Locke werd op 29 augustus 1632 geboren in Wrington bij Bristol. Hij was de zoon van een advocaat, die tijdens de burgeroorlog met de aanhangers van het parlement tegen de Engelse koning vocht. Hij studeerde aan de beste school van Engeland, de Westminster School, en de universiteit van Oxford, waar hij afstudeerde in medicijnen. Tussen 1675 en 1679 bestudeerde hij in Frankrijk het werk van René Descartes. Hij kwam in contact met de belangrijkste wetenschappers en denkers van zijn tijd.
Net als zijn vader was Locke een tegenstander van koning Karel II en verbleef, voor hij in Frankrijk kennis maakte met de grote geesten van de Verlichting, vanaf 1667 aan het hof van graaf Shaftesbury. In 1681 werd de graaf van Shaftesbury vrijgesproken na een beschuldiging van verraad, maar vluchtte voor de zekerheid naar Nederland. In 1683 kwam ook John Locke naar Nederland. Hij schreef het grootste gedeelte van 'An essay concerning human understanding' in ons land.

An essay concerning human understanding

In enkele jaren schreef John Locke zijn belangrijkste werken. In 1689 schreef hij 'A letter concerning toleration'. In 1690 verscheen 'Two treatises of government' en in 1693 volgde 'Some thoughts concerning education'.
Het meesterwerk 'An essay concerning human understanding' werd in 1689 gepubliceerd. In het begin van dit boek zegt Locke dat hij het "nodig achtte onze eigen vermogens te onderzoeken en te zien voor welke zaken ons verstand wel en niet geschikt is." Ieder mens werd geboren als een onbeschreven blad (tabula rasa). Over de ideeën die in onze geest opborrelen schreef Locke zeer breedvoerig. "Onze kennis kan nooit verder gaan dan onze ervaring," schreef Locke. Onze zintuigen vormen het enige medium tussen onszelf en de uiterlijke werkelijkheid. We verliezen het contact met de realiteit als we ingewikkelde dingen doen met gegevens die niet uit onze waarnemingen voortkomen. In feite sloot Locke hiermee de ingeving van God uit. Daarnaast erkende hij wel dat de geest, door bijvoorbeeld te dromen, vreemde fictieve zaken kon voortbrengen.
Locke herkende primaire en secondaire ideeën. Dit idee van primaire en secondaire kwaliteiten werd later door George Berkeley (1685-1753) aangevallen.

Invloed

De invloed van John Locke was groot. Hij was een charmante geestige man, die gemakkelijk vrienden maakte. Locke schreef dat mensen samen een maatschappij vormen, als een sociaal contract dat op vrijwillige basis gesloten wordt. Hij wordt daarom ook wel betiteld als de 'grootste liberaal'. Hij vond het onjuist en immoreel dat politieke en religieuze autoriteiten hun meningen aan anderen oplegden. De belangrijkste taak van de overheid was om het volk te beschermen. Het recht van elk individu op leven, vrijheid en bezit moest door de regering worden gegarandeerd. Als een regering in gebreke bleef door zich dictatoriaal te gedragen, had het volk, volgens Locke, het morele recht om deze regering af te zetten. De staat is niet een door God aan de mens opgelegd instituut. De staat is het product van de door burgers in vrijheid gesloten overeenkomst. Alle mensen zijn vrij en gelijk geboren. Deze gedachte speelde een eeuw later een grote rol bij de vorming van de Verenigde Staten van Amerika.

Revolutionair idee

Zoals gezegd was voor John Locke elk mens gelijk. Dit was een revolutionair idee in zijn tijd. Men leefde immers nog in een standenmaatschappij. Dit was een belangrijk kenmerk van het empirisme, waarmee afstand werd genomen van het idee uit de oudheid (Plato) waarin men uitging van de gedachte dat de mens werd geboren met kennis die in een vorig bestaan was opgedaan. Lockes idee had revolutionaire sociale gevolgen. Men bedacht dat men zich door onderwijs uit de sociale knechting kon ontworstelen. Dit proces, waarbij een nieuwe burgerlijke stand, de bourgeoisie, ontstond, zou nog jaren duren en het ideaalbeeld van een onderwijs dat voor iedereen toegankelijke zou zijn, werd pas in de twintigste eeuw gerealiseerd.

Politiek

John Locke speelde vanuit Nederland nog een politieke rol. Hij sloot zich aan bij de Engelse bannelingen die een samenzwering beraamden om Willem van Oranje op de troon van Engeland te brengen, nadat koning Jacobus II probeerde Groot-Brittannië rooms-katholiek te maken. Na de vreedzame Glorius Revolution en de vlucht van koning Jacobus II, begeleidde John Locke prinses Mary naar Engeland, waar ze op 13 februari 1689 samen met haar echtgenoot, de Nederlandse stadhouder Willem III, tot gezamenlijke vorsten van Engeland werden verklaard.
John Locke overleed op 28 oktober 1704 in High Laver, Essex.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer informatie over Kerk en Samenleving

Kerk en Samenleving
Verlichting

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.