Librije Walburgskerk Zutphen

St. Walburgskerk

De librije alleen al is een bezoek aan Zutphen en de St. Walburgskerk waard. "Als een oorspronkelijke kerkbibliotheek van 1561 met circa 400 oude boeken, waaronder handschriften en incunabelen, die nog aan de ketting liggen, is zij in West-Europa uniek," schreef de kerkhistoricus Gerard Hoekstra in 1973.
De librije, de bibliotheek, van de Walburgskerk werd een begrip. Vanuit heel Europa kwamen geleerden naar Zutphen om de door kloosterlingen vervaardigde en verworven boeken en manuscripten te bestuderen. Deze Bijbels en andere religieuze geschriften liggen nog altijd in de librije in Zutphen.

Beschrijving

Gerard Hoekstra nam in 1973 de Walburgskerk in Zutphen ook op in zijn studie over Gelderse kerken. In dit verhaal wordt ook de librije beschreven. "Een van de meest interessante gedeelten vormt de librije, in de periode 1561-1563 aan de kerk toegevoegd. Zij wordt overdekt door kruisgewelven, waarvan de vakken onderling worden gescheiden door gordelbogen. In het midden rusten de gewelven op een rij pijlers, waarvan de achtzijdige schachten juist onder de geboorte van de gewelven met reliëfvoorstellingen naar het vierkant overgaan. Op deze voorstellingen ziet men Maria, St. Barbara, de evangelisten, terwijl er ook komieken voorkomen."

Kapittelkerk

De Walburgskerk in Zutphen was een kapittelkerk: aan de kerk waren in de middeleeuwen geestelijken verbonden. Deze kanunniken staken hun tijd niet alleen in geestelijke aangelegenheden, zoals het verzorgen van erediensten, maar stonden de Zutphenaren ook bij op juridisch gebied. In de 'Gids Walburgskerk en Librije', een boekje van 32 pagina's, dat ik onlangs terugvond, staat het als volgt beschreven: "Deze juridische belangstelling leidde blijkbaar al in de vijftiende eeuw tot het ontstaan van een boekenbezit van meer dan de gebruikelijke omvang, want aan het eind van de vijftiende eeuw besloot men, tegelijk met de verlenging van het zuidertransept ook tot de bouw van een 'liberie', boven de geplande sacristie."
Het kerkbestuur dacht met een bibliotheek van 'waarlijk goede boeken' weerstand te kunnen bieden aan de roep om veranderingen in de kerk.

Boeken

Zoals ik al aan het begin van dit artikel schreef liggen de boeken in de Librije in de Walburgskerk aan kettingen. Het gedachtegoed moet nu beschermd worden, maar dat was aanvankelijk niet nodig: "de ruimte was alleen toegankelijk voor de priesters van de kerk en wellicht voor de leden van de magistraat."
Na de uitvinding van de drukpers nam het aantal boeken toe. Ook steeg de belangstelling voor boeken. Halverwege de zestiende eeuw besloten de hoeders van de Walburgskerk tot de stichting van een openbare bibliotheek waar iedereen mocht komen. Zolang de kerk open was, konden belangstellenden een sleutel krijgen om in de Librije te studeren. Ter bescherming van het boekenbezit werden de boeken met kettingen vastgeketend aan de lessenaars of lectrijnen.
Op de lessenaars is plaats voor ongeveer driehonderd boeken. De catalogus van de Librije in Zutphen omvat ongeveer 750 titels. De kern van de collectie bestaat uit aankopen door het kerkbestuur in de eerste helft van de zestiende eeuw. Niet alle boeken werden aangekocht door het kerkbestuur. Vele Zutphenaren hebben hun boeken aan de Librije nagelaten.

Reformatie

De reformatie kon niet gekeerd worden door het kerkbestuur van de Walburgskerk. Nadat de kerk verschillende keren van eigenaar was gewisseld namen de hervormden in 1591 definitief de Walburgskerk in gebruik.
Hoewel er in deze onrustige tijd veel werd vernield en er ook veel veranderingen werden aangebracht in het interieur van de kerk, bleef de Librije grotendeels onveranderd. Het boekenbezit van de Librije groeide zelfs, want ook dominees schonken na hun dood belangrijke theologische werken aan de kerkbibliotheek van de Walburgskerk in Zutphen.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer informatie over Kerk en Samenleving

Kerk en Samenleving
Kerkgeschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.