Toezicht DNB op DSB Bank schoot tekort

Hard rapport

President Nout Wellink van De Nederlandse Bank (DNB) krijgt nog één kans. Hij moet orde op zaken stellen en aantonen dat hij de juiste man voor het veranderingsproces is, dat nodig is nadat de commissie-Scheltema, die onderzoek deed naar de ondergang van de DSB Bank van Dirk Scheringa, grote tekortkomingen bij de toezichthouder aantoonde. Hij moet binnen een maand een gedegen plan presenteren hoe hij de cultuur binnen DNB wil veranderen. Veel politici en economen vragen zich openlijk af of hij wel de juiste man is om leiding te geven aan dit veranderingsproces.
"Het is een goed rapport en het is een hard rapport," moest Nout Wellink toegeven. Wellink gaf tekst en uitleg over de bevindingen van de commissie-Scheltema in een hoorzitting van de Tweede Kamer. Nout Wellink betoonde spijt voor zijn gebrekkig toezicht op de DSB Bank. Het excuus kwam niet vanzelf. De Kamerleden moesten enkele indringende vragen stellen. Wellink gaf toe, dat het beter had gekund. Aan de verlening van de bankvergunning in 2005 aan de DSB Bank hadden meer voorwaarden gesteld moeten worden. "De vergunning had zo in 2005 niet verleend mogen worden. Niet alleen met de kennis van nu, maar ook met de kennis van toen."

Toezicht kon beter

Ook had het toezicht in latere jaren beter gemoeten. "Er zijn veel lessen te trekken en die zullen worden getrokken," verzekerde Wellink. De president van De Nederlandse Bank kan niet door het parlement worden weggestuurd, maar als de Tweede Kamerleden geen vertrouwen in hem hebben wordt zijn positie onhoudbaar.
Het rapport van de commissie-Scheltema stelde een vernietigend oordeel vast over de voormalige DSB-eigenaar Dirk Scheringa en het toezicht van De Nederlandse Bank. De DNB, onder leiding van Nout Wellink, had scherpere randvoorwaarden moeten stellen aan de verlening van de bankvergunning aan de DSB Bank in 2005.
In 2009 ontstond, na jaren van gemor, grote beroering in de media over het beleid van de DSB Bank. De DSB Bank opereerde onder een groot aantal handelsnamen, waarvan Becam, Frisia Financieringen, Lenen.nl en Postkrediet de bekendste zijn. Klanten zouden volgepompt worden met leningen en woekerpolissen. Claimstichtingen bekritiseerden de wanpraktijk in Wognum. De DSB zat steeds vaker in de beklaagdenbank bij consumentenprogramma's als Radar, waarin 'woekerpolissen' aan de kaak werden gesteld. In deze verzekeringsproducten werd een winstpercentage van tachtig procent ingecalculeerd. De klanten wisten daar uiteraard niets van. Zij kozen in goed vertrouwen voor zekerheid door het afsluiten van verzekeringsproducten, die de door de DSB Bank gesuggereerde financiële risico's van overlijden, ziekte en werkloosheid zouden afdekken. Het imago van de bank werd ernstig beschadigd, toen bekend werd, dat het winstpercentage voor de bank zo hoog was. Overigens maakten ook andere banken schandalige winsten van meer dan vijftig procent op deze verzekeringsproducten. De DSB Bank spande wel de kroon en werd speelbal in de media.

Hypotheekleed

Op 1 oktober 2009 riep Pieter Lakeman de Stichting Hypotheekleed in het tv-magazine 'Goedemorgen Nederland' alle rekeninghouders op hun tegoeden bij de DSB Bank weg te halen. "DSB moet failliet," zei Pieter Lakeman. Hij zei dat dit de enige manier zou zijn voor gedupeerden om nog wat van hun geld terug te krijgen.
Uiteraard kreeg deze oproep tot een bankrun grote aandacht in de media. De Nederlandse Bank noemde de oproep van Peter Lakeman onverstandig. De bank zou voldoen aan alle eisen die aan de solvabiliteit en liquiditeit werden gesteld.
In de avonduren betuigde DSB-bestuurder Hans van Goor in het tv-programma Nova spijt voor de handelswijze van DSB. Hans van Goor erkende dat DSB in het verleden fouten had gemaakt bij het verstrekken van hypotheken en zei dat daar vanaf april 2009 geen sprake meer van was. Twee dagen later bood ook Dirk Scheringa zijn excuses aan. In een schriftelijke verklaring zei hij dat de klachten zo snel mogelijk zouden worden opgelost.
DSB was op dat moment niet meer te redden. Een groot aantal klanten volgde het advies van Pieter Lakeman op en maakten hun geld over naar een andere bank. De website was dagenlang slecht bereikbaar. De overboekingen sloegen een diep gat in de liquiditeit van de DSB Bank. In drie dagen haalden de klanten meer dan 300 miljoen euro weg bij DSB. Hierdoor verslechterde ook het vermogen van haar ondernemingen om aan haar verplichtingen te voldoen, de solvabiliteit.

Scheringa buitenspel

Op zondagavond 11 oktober 2009 diende De Nederlandse Bank een verzoek bij de rechtbank in Amsterdam in om op de DSB Bank de noodregeling van de Wet op het financieel toezicht toepasbaar te verklaren. Dit verzoek werd in eerste instantie afgewezen. Het verzoek en het overleg tussen DSB, De Nederlandse Bank en de minister van Financiën, Wouter Bos, lekten uit. Er ontstond een nieuwe bankrun. In enkele uren werd dertig miljoen bij DSB weggehaald. Als gevolg hiervan werd In de ochtend van 12 oktober 2009 het verzoek van DNB alsnog gehonoreerd. Rutger Schimmelpenninck en Joost Kuiper werden door de rechtbank aangesteld als bewindvoerder. Hiermee werd Dirk Scheringa als bestuurder buitenspel gezet.
Dirk Scheringa trachtte in de week die volgde zijn bedrijf te verkopen. Nadat eerder de Nederlandse banken niet wilden helpen, sprak DSB met de Amerikaanse financier Lone Star. Het kwam niet tot een overname. Ook Plan B, waarbij de vorderingen van de achtergestelde depositohouders zouden worden omgezet in aandelen, leed schipbreuk. Op verzoek van de bewindvoerder werd DSB op 19 oktober 2009 failliet verklaard.
Nadat het faillissement van DSB bekend werd, maakte Dirk Scheringa tijdens de persconferentie een aangeslagen indruk. Hij legde de schuld voor de ondergang van zijn bank bij de minister, De Nederlandse Bank en de twee bewindvoerders, die door de rechtbank werden benoemd tot curatoren. Nadat het faillissement was uitgesproken door de rechter in Amsterdam plakten de medewerkers van DSB de tekst "Wouter bedankt!" achter de ramen van het bankgebouw in Wognum. Hiermee kreeg Wouter Bos teveel eer. De Nederlandse politiek heeft de DSB Bank geen strobreed in de weg gelegd. DSB kon jarenlang te hoge kredieten verstrekken. Ook werden de medewerkers van DSB in staat gesteld om aan hun klanten waardeloze koopsompolissen te verstrekken. Uiteraard is Dirk Scheringa als directeur de eerste verantwoordelijke, maar is hij de enige schuldige?

Ondeskundig

Volgens Michiel Scheltema was Dirk Scheringa vooral commercieel ingesteld. Als bankier was hij ondeskundig. Tot de ondergang van de DSB Bank in oktober 2009 negeerde hij de opmerkingen van de toezichthouder. Dirk Scheringa gebruikte DSB voor de financiering van zijn hobby's, zag Frank de Grave. De hobby's van Dirk Scheringa waren kunst en sport. Met de opbrengsten van DSB financierde hij onder meer het Scheringa Museum voor realistische kunst in Spanbroek, het voetbalstadion en de eredivisieclub AZ in Alkmaar en de schaatsploeg DSB. De geldontvangers maakten als tegenprestatie reclame voor het bankbedrijf van Scheringa.
Frank de Grave stelde kort na zijn aantreden vast, dat het zo niet verder kon en sprak Scheringa hierop aan. De directeur wenste geen beleidswijziging en ontsloeg Frank de Grave. Het rapport van de commissie-Scheltema rehabiliteerde de VVD-politicus en voormalige minister van Defensie in het Kabinet-Kok II.
Ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) krijgt minder blaam. De AFM kreeg veel later pas de bevoegdheid om DSB te controleren en waarschuwde wel voor de koopsompolissen van DSB, schreef Scheltema.
De macht van Dirk Scheringa bij de DSB Bank was te groot. De eigenaar was zo machtig dat hij binnen de bank niet bijgestuurd kon worden. Mensen die krachtig tegenspel leverden, zoals Frank de Grave, werkten niet lang op het kantoor in Wognum. Scheltema hekelde het gebrek aan professionaliteit en kennis bij de leiding van de DSB Bank. "DSB had een bestuursstructuur die niet bij een bank past," zei Michiel Scheltema. Ook ontdook hij de regels.

Grote fouten

Misschien had de bank gered kunnen worden als de toezichthouder in de zomer van 2009 krachtdadig had ingegrepen. Op dat moment waren volgens Scheltema de winstgevendheid en vermogenspositie al zover uitgehold, dat "voor het voortbestaan van de bank moest worden gevreesd."
Nout Welling stelde een reddingsplan in werking, maar het resultaat hiervan werd doorkruist door de oproep van Pieter Lakeman in 'Goedemorgen Nederland'. Een faillissement was misschien te voorkomen geweest. "Je zou moeten nagaan of zo'n oproep om geld van bankrekeningen te halen strafrechterlijk vervolgd kan worden," zei Michiel Scheltema bij de presentatie van zijn rapport.
De belangrijkste conclusie van Michiel Scheltema is, dat de DNB in 2005 nooit een bankvergunning aan DSB had mogen verstrekken. Deze conclusie kan grote gevolgen hebben voor De Nederlandse Bank en de houders van achtergestelde leningen, die door het faillissement hun geld kwijtraakten. "DNB liet te weinig haar tanden zien."
Ook zal de rol van De Nederlandse Bank en de manier waarop het toezicht door deze instelling wordt uitgevoerd mogelijk opnieuw gedefinieerd en gewijzigd moeten worden. Minister van Financiën stelde dat DNB "effectiever en indringender" had moeten optreden. Hij wil de commissarissen van DNB een grotere rol geven. Hij wil dat het bankentoezicht wordt verbeterd en dat het functioneren van de toezichthouders regelmatig wordt geëvolueerd.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Politiek

Politiek
Overzicht Politiek 2010

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.