Aan mijn volk

Verklaring koningin Wilhelmina

Op 11 november 1918 kwam er een eind aan de Eerste Wereldoorlog met de ondertekening van de wapenstilstand in een treinwagon in een bos bij het Franse stadje Compiègne. Vanaf elf uur die ochtend mocht er niet meer worden geschoten. Negen dagen later publiceerde de Nederlandse Staatscourant een verklaring van koningin Wilhelmina: 'Aan mijn volk!'.

Oorlogsjaren

"Ik voel mij gedwongen, na hetgeen wij in de bange oorlogsjaren en in de laatste dagen met elkander hebben doorleefd, een woord tot u, mijn volk, te spreken." De koningin dankte de mannen van leger en vloot, die onvermoeid de wacht betrokken en met hun krachten en tijd een offer brachten. "Getrouw aan de traditie van mijne voorvaderen, heb ik nooit anders gewild dan mijn volk te dienen door handhaving van het recht en bevestiging zijner vrijheden, door verzekering van ieders rechtmatige aanspraken op geestelijk en stoffelijk gebied."

Revolutie

In 1918 waren een half miljoen Nederlandse mannen gemobiliseerd. Zij waren ontevreden. De omstandigheden waren niet optimaal. Hier en daar waren al kleine relletjes uitgebroken. Officieren werden soms niet meer gehoorzaamd. Ook in Nederland broeide revolutie. In oktober 1918 waren er rellen uitgebroken onder de gemobiliseerde soldaten in de Harskamp. Hierbij waren een paar barakken in brand gestoken. De mannen waren het zat: zij hadden niets te doen en wilden naar huis, naar familie, vrouw of vriendin. Op 12 november 1918 verkondigde de socialistische voorman Pieter Jelles Troelstra in Den Haag de revolutie en dat de regering er verstandig aan deed om de macht over te dragen aan het volk. Hierdoor zou bloedvergieten voorkomen kunnen worden. Troelstra suggereerde dat de regering bij de ordehandhaving geen hulp zou krijgen van de politie, omdat veel agenten zich al achter de revolutie geschaard zouden hebben.

Paniek

Een belangrijke wens van Troelstra was dat het koningshuis zou verdwijnen. "Weg met de geldslurpende hofkliek," stond op briefjes die in de brievenbus op het Lange Voorhout werden bezorgd. Troelstra plaatste in zijn toespraak in de Tweede Kamer een felle aanval op koningin Wilhelmina. Nederland moest net als Duitsland een republiek worden met een gekozen leider. De ministers zouden de koningin tijdens de oorlog haar gang hebben laten gaan. Zij hadden niets van de 'tekenen des tijds' begrepen. De Nederlandse regering raakte in paniek. Hendrik Colijn sprak met de Nederlandse gezant in Engeland en bleek zeer pessimistisch over de mogelijkheid om koningin Wilhelmina te handhaven, schreef Jérôme Heldring in zijn dagboek. De koningin hield generaal C.J. Snijders de hand boven het hoofd. Dit werd haar door veel politici kwalijk genomen.

Vergissing

Even leek de situatie dreigend. De burgemeester van Rotterdam, Alfred Rudolph Zimmerman, begon gesprekken met de socialisten over de overdracht van de macht in de havenstad, maar Troelstra maakte een verkeerde inschatting. De meeste Nederlanders wilden een rustig leven in vrede en voorspoed en waren bang voor verandering. De regering besloot het leger zo snel mogelijk te demobiliseren. Tot een revolutie kwam het dan ook niet en er veranderde niets. Zimmerman bleef burgemeester in Rotterdam en de socialistische beweging nam pas in september 1925 afscheid van Troelstra.

Tegendemonstraties

In Amsterdam en Den Haag brachten aanhangers van het koningshuis een massale volkshulde aan het Oranjehuis. "Ik dank u allen hartelijk voor de onvergetelijke uren, die ik hedenmiddag met u doorleefd heb," zei Wilhelmina in Den Haag. "Ik stel uw trouw en uw aanhankelijkheid op zeer hoge prijs en zal deze middag nooit vergeten."
In Amsterdam nam koningin Wilhelmina met prins Hendrik en dochter Juliana op de Dam een defilé af van meer dan honderdduizend personen. Voor de terugweg begon, werd de koets met de koninklijke familie - net als op het Haagse Malieveld - uitgespannen en trokken soldaten de koets richting station.

Hervormingen

In de verklaring van koningin en regering op 20 november 1918 in de Staatscourant wordt gesproken over verandering: "Het grondwettig gewaarborgd recht van het volk, om langs wettigen weg, niet onder den druk van dreigement, zijn verlangen over zijn lot te doen kennen, is gehandhaafd en het parlementair overleg kan worden voortgezet. Het is mijn verlangen de voorgenomen hervormingen door te zetten en aan te vullen met de snelheid, die past bij den polsslag van dezen tijd."
Wilhelmina ging weer aan het werk. Er was veel werk blijven liggen door alle plichtplegingen en het bijwonen van de vele bijeenkomsten in het land. Zij zou zich geëxcuseerd hebben met de woorden: "Ik heb geen tijd gehad, want ik heb een revolutie teruggedraaid."

Uitbreiding kiesrecht

Met de hervormingen werden onder meer de wijziging van het kiesrecht bedoeld. Het kiesrecht werd na 1918 verder uitgebreid. De Tweede Kamerverkiezingen in juli 1918 waren de eerste geweest waarbij alle mannen mochten meestemmen. In dat jaar werd ook het stelsel van de evenredige vertegenwoordiging ingesteld. In 1919 werd het voorstel van Henri Marchant aangenomen. Hierdoor konden bij de verkiezingen in 1922 ook vrouwen stemmen. In Nederland brak een nieuwe tijd aan: de periode van de verzuiling. In de decennia die volgden zou de Nederlandse samenleving op basis van levensbeschouwing zijn opgedeeld in groepen.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Koninklijk Huis

Koninklijk Huis
Koninklijk Huis in Nederland
Koninklijke Geschiedenis

In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef. Voor deze uitgave werden de meeste artikelen herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis


In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland


Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.