Hendrik Colijn (1869-1944)

Nederlandse premier

Hendrik Colijn was in de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw vijf keer premier van Nederland. Voordat hij in de politiek ging had hij al een imposante militaire loopbaan gehad en gewerkt bij de Bataafsche Petroleum Maatschappij, een voorloper van Shell. Hendrik Colijn was minister-president tijdens de crisis in de jaren dertig.

Colijn in de tropen

Hendrikus Colijn werd op 22 juni 1869 geboren in Burgerveen in de Haarlemmermeer. Hij groeide op in het Land van Heusden en Altena. Colijn volgde een opleiding aan de christelijke kweekschool in Nieuw-Vennep. Daarna kreeg hij een militaire opleiding bij het instructiebataljon in Kampen. In deze plaats volgde hij ook een officiersopleiding. Van 1892 tot 1909 was Colijn als KNIL-militair in Nederlands-Indië gelegerd. Als militair was Colijn onder meer betrokken bij de Expeditie naar Lombok in 1894, waarbij veel burgerslachtoffers vielen. Hij schreef er over in een brief: "Ik heb negen vrouwen en drie kinderen, die genade vroegen, op een hoop moeten zetten, en zo dood laten schieten. Het was onaangenaam werk, maar 't kon niet anders. De soldaten regen ze met genot aan hun bajonetten. 't Was een verschrikkelijk werk." Colijn werd verschillende keren overgeplaatst. Hij diende onder meer in Poeloe Raja, Sabang en Tapa Toean. In 1901 werd hij wegens bijzondere verdiensten tot kapitein bevorderd. Drie jaar later volgde, nadat hij Panglima Polèm IX had bewogen zich te onderwerpen aan het Nederlandse gezag, een bevordering tot adjudant van de resident.

Buitenbezittingen'

Hendrik Colijn ging in 1904 met verlof naar Nederland. Hij werd ontvangen door koningin Wilhelmina en koningin Emma. Colijn ging terug naar Atjeh en werd assistent-resident van de Gajo- en Atlaslanden. Hij schreef een bestuursplan voor het Meer- en Dorotgebied met uitgebreide instructies voor bestuurders. Colijn verliet in 1907 de militaire dienst in de rang van majoor. Hij werd secretaris van het gouvernement van Nederlands-Indië. In deze functie reisde hij veel door de archipel en hij schreef de studie 'Politiek beleid en bestuurszorg in de Buitenbezittingen'. In 1910 werd hij namens de ARP lid van de Tweede Kamer. Colijn werd Minister van Oorlog en later ook Minister van Marine.

Shell

Hendrik Colijn trad in 1914 in dienst van de Bataafse Petroleum Maatschappij. Hij combineerde deze baan met het redacteurschap van het ARP-orgaan De Standaard en het lidmaatschap van de Eerste Kamer. De Bataafse Petroleum Maatschappij fuseerde in 1906 met Shell tot The Shell Transport & Royal Dutch Petroleum Co. Onder leiding van Colijn werd in 1917 het hoofdkantoor aan de Carel van Bylandtlaan in Den Haag betrokken. In Rijswijk werd in 1928 aan de Broekmolenweg een onderzoekslaboratorium gevestigd. Shell maakte in deze jaren een snelle ontwikkeling door. Dit kwam mede door de uitvinding van de auto. Aardolie werd ook gebruikt om brandstof voor auto's te vervaardigen. Voor de verkoop van benzine werd een netwerk van tankstations gebouwd in Nederland. Het eerste tankstation van Shell in Nederland werd in 1920 in Doorn geopend.

Crisisjaren

In 1925 werd Colijn minister van Financiën en premier in het kabinet Colijn I. Er zouden nog vier kabinetten met Colijn volgen. De ARP-politicus Hendrik Colijn was premier in de crisisjaren. Hij voerde een strakke bezuinigingspolitiek, waarbij vooral bezuinigd werd op ambtenarensalarissen en het onderwijs. Een verlaging van de steun aan werklozen mondde op 4 juli 1934 uit in het Jordaanoproer. Hierbij vielen vijf doden. Colijn bleef tot 1936 vasthouden aan de Gouden Standaard, het muntsysteem waarbij de goudvoorraad van de nationale bank bepalend was voor de geldhoeveelheid en als rekeneenheid diende voor de wisselkoersen tussen de verschillende nationale valuta. Exporteurs hadden veel last van de hoge prijs van de Nederlandse gulden en hierdoor verdiepte Colijn, misschien onbedoeld, de crisis. Hij zou aan de vooravond van de Duitse bezetting in een radio-uitzending hebben gezegd dat de Nederlandse burgers rustig konden gaan slapen, maar deze bewering is niet geheel juist, want hij zei: "Ik verzoek den luisteraars dan ook om wanneer ze straks hunne legersteden opzoeken, even rustig te gaan slapen zoals ze dat ook andere nachten doen." Hij zag nog geen reden voor verontrusting.

Tweede Wereldoorlog

Colijn veroordeelde de vlucht van de Nederlandse regering naar Londen. In een brochure schreef hij dat de realiteit van de Duitse overmacht aanvaard diende te worden. Hij kwam pas tot een ander inzicht toen ook zijn eigen partij verboden werd. In 1941 werd hij gevangengezet; eerst in Limbrug en daarna in Hotel Gabelbach te Ilmenau in de Duitse deelstaat Thüringen. Hendrik Colijn overleed daar op 18 september 1944 op 75-jarige leeftijd aan een hartverlamming.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Politiek

Politiek

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.