Overlijden koning Willem II in Tilburg op 17 maart 1849

Slechte gezondheid

Na een toespraak op 13 februari 1849 in de Tweede Kamer werd al opgemerkt dat de stem van koning Willem II zwak was en dat hij er slecht uitzag. Begin maart wilde hij zich enige tijd terugtrekken in Tilburg. Zijn lijfarts, dokter Pierre Florent Joseph Everard, raadde hem dit af, maar Willem nam afscheid van zijn echtgenote, koningin Anna Paulowna en reed op 13 maart met zijn koets via Rotterdam naar Tilburg, waar hij op 17 maart 1849 zou overlijden.

Problemen

Na het overlijden van zijn zoon Alexander in februari 1848 was de gezondheid van koning Willem II achteruit gegaan. Bovendien baarden de problemen met zijn oudste zoon, de latere koning Willem III, hem zorgen. De kroonprins wilde de grondwetswijziging van 1848 niet accepteren. Kroonprins Willem beschreef zijn afschuw over de grondwetswijziging van Johan Rudolph Thorbecke in een brief aan zijn zus Sophie van Oranje-Nassau: "Niet in staat, herhaal ik, dit soort staatsgevaarlijke beginselen in overeenstemming te brengen met mijn geweten en mijn taak, ben ik tot het volgende besluit gekomen: af te zien, onherroepelijk en voor altijd, ten faveure van mijn oudste zoon, van mijn rechten als Prins van Oranje en van mijn rechten op de Kroon."

Goddelijke roeping

Willem II wilde niets weten van de afwijzing. Hij noemde de taak een 'goddelijke roeping' die je niet kon weigeren, maar de koppige Willem bleef bij zijn opvatting en diende ook een verzoek in om hem te ontslaan als luitenant-generaal van de infanterie. Koning Willem II wees ook dit verzoek af. Het overlijden van Alexander en de opstandigheid van de kroonprins trokken een zware wissel op de geestelijke en fysieke gezondheid van de koning.

Rotterdam

Willem II wilde in de marinehaven van Rotterdam een in aanbouw zijnd stoomjacht bezichtigen. Het was slecht weer. Het regende en er stond een gure wind. De kou sloeg hem op de borst. Bij het aflopen van een trap op de werf stapte hij op zijn lange mantel en hij viel zes treden naar beneden. De koning reageerde geruststellend: "Het is niets." Na de bezichting kreeg hij last van hartkloppingen in een van de gebouwen van de marinewerf. Kapitein Quirijn Maurits VerHuell spoorde de koning aan om medische bijstand te zoeken, schreef Jeroen van Zanten, maar daar wilde Willem niets van weten. "Ik dank u vriendelijk, mijn goede VerHuell, voor uw belangstelling. Ik voel me goed. Ik verlang niets, Ik dank u." Via Geertruidenberg ging de reis naar Tilburg. Onderweg werd hij hier en daar toegejuicht, maar tegen zijn gewoonte in, reageerde Willem II niet op de enthousiaste menigte. Het weer bleef slecht. Willem droeg een Russische muts en zat goed weggedoken in zijn lange mantel in de koets. Willem II arriveerde op woensdag 14 maart 1849 met zijn adjudanten in Tilburg.

Tilburg

Koning Willem II had een woning in Tilburg. Dit huis is inmiddels afgebroken. Op de plek waar het huis stond aan de markt, staat nu een gedenknaald. Willem verbleef graag in Tilburg. Hier voelde hij zich 'frank en vrij' en liet hier daarom een paleis bouwen. Dit was nog niet klaar in 1849. Het Paleis in Tilburg werd vier dagen na zijn bijzetting in de grafkelder van de Nieuwe Kerk in Delft opgeleverd. Willem II heeft het paleis, dat bijna af was, nog wel gezien. Hij liep er op 14 maart 1849 enkele keren omheen. Hij sprak met burgemeester Hendrik Beckers en zijn intendant in Tilburg Johannes Nicolaas Frankenhoff. De volgende dag zou hij het Paleis nader inspecteren, maar zover kwam het niet meer. Willem II was moe; hij ging naar bed.

Kermende koning

Die nacht schrok zijn kamerdienaar wakker van een kermende koning. De Tilburgse dokters Van Hees en Haes zagen dat de koning naar adem snakte. Zij voerden een aderlating uit, maar de hartkloppingen weken niet. Af en toe verloor hij het bewustzijn. Op zaterdag publiceerde De Noord-Brabanter het nieuws dat de koning plotseling onwel was geworden. Lijfarts Pierre Everard en koningin Anna Paulowna kwamen naar Tilburg.

Laatste uren

Pierre Everard zette de behandeling van de Tilburgse artsen voort met perspiratie. Everard probeerde de benauwdheid weg te nemen door de patiënt heftig te laten zweten; deftige mensen noemen dit huiduitwaseming. De toestand van de koning verbeterde niet. Willem II was soms bij bewustzijn en had dan last van benauwdheid en hartkloppingen. Jeroen van Zanten: "Everard constateerde dat het hart van de vorst langzaam aan het afsterven was en zei dat men enkel nog kon bidden voor zijn herstel." Na twee dagen stond Willem plotseling op. Hij at wat en sprak Hendrik. Zijn jongste zoon was met zijn oom Frederik naar Tilburg gekomen om zijn vader nog te zien. Anna Paulowna arriveerde korte tijd later, maar werd niet toegelaten bij haar stervende echtgenoot. Haar onrust zou niet goed zijn voor de patiënt. Pastoor Joannes Zwijsen, een goede vriend van koning Willem II, ontfermde zich over Anna Paulowna. Zij bracht bij hem de nacht door en hij stelde haar gerust dat zij haar echtgenoot de volgende dag kon bezoeken.

Overlijden

Willem overleed die nacht zittend in een stoel. Hij werd slechts 56 jaar oud. Toen Anna Paulowna dit vernam schrok zij zo, dat zij zich gillend op zijn levenloze lichaam wierp. Het nieuws over de dood van de koning raakte snel bekend in Tilburg. "Op aller gelaat stond verslagenheid te lezen, uit vele ogen vielen tranen," schreef De Noord-Brabanter. "Alle huizen, zowel openbare als particuliere, winkels enz. bleven tot teken van rouw gesloten."

Lofzang

De kranten barstten los in lofzangen: "Wij bewenen hem, wiens edel hart zoo gevoelig was voor het lijden zijner getrouwe Natie; wiens rechtschapen geest zo vurig verlangde het geluk der Natie op het strengste recht en de volmaaktste gelijkheid te bouwen; wiens heldere en diepdoordringende blik de behoeften des tijds had gadegeslagen en wiens wijs beleid en onwankelbare moed aan de vervulling dier behoeften arbeidden. Hij werd aan het Vaderland ontrukt, nog eer hij het einde zijner verhevene taak mocht zien; het werd hem niet gegund er de vruchten van te plukken, maar zijne nagedachtenis zal er niet te minder eeuwig voor leven tot in het verste nageslacht."

Opvolging

Willem, de oudste zoon van Willem II en Anna Paulowna, was de grondwettige opvolger. De kroonprins maakte een rondreis door Engeland en moest nog op de hoogte worden gesteld van het overlijden van zijn vader. In Den Haag liep men alvast op de zaken vooruit. De soldaten van de legereenheid in de residentie kwamen bijeen op het Alexanderveld, vormden een carré en legden de eed van trouw af aan de nieuwe koning. Koning Willem II werd op 4 april 1849 bijgezet in de grafkelder van de Oranjes in Delft. Hoewel Willem III een grote weerzin had tegen de grondwetswijziging van 1848, beloofde hij tijdens zijn inhuldiging op 12 mei 1849 in de Nieuwe Kerk in Amsterdam toch zijn trouw aan de Grondwet van Nederland.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Koninklijk Huis

Koninklijk Huis
Koninklijk Huis in Nederland
Koninklijke Geschiedenis

In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef. Voor deze uitgave werden de meeste artikelen herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis


In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland


Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.