Tycho Brahe (1546-1601)

Deense astronoom

De Deense astronoom Tycho Brahe werd op 14 december 1546 als zoon van een hoge edelman geboren in het kasteel Knutstorp in Skane, een regio die toen tot Denemarken behoorde, maar tegenwoordig bij Zweden hoort. Hij ging op zijn dertiende naar Kopenhagen om daar aan de universiteit filosofie te studeren.

Astronoom

Tycho Brahe zou rechten gaan studeren, maar een gedeeltelijke zonsverduistering boven Denemarken in 1560 bracht hem op een ander idee. Tycho wilde astronoom worden. Brahe werd in 1562 door zijn familie naar Leipzig gestuurd voor een rechtenstudie. In de avonduren richtte hij zijn blik op de sterrenhemel. In het geheim besteedde hij zijn zakgeld aan astronomieboeken. Al snel kende hij alle planeten en sterrenbeelden. In de zomer van 1563 gebeurde er iets dat zijn leven ingrijpend zou veranderen.

Kinderschoenen

Jupiter en Saturnus zouden elkaar moeten kruisen en dat wilde Tycho Brahe niet missen. Hij berekende zelf de positie van deze planeten en ontdekte dat de planeettabellen van de geleerden fout waren. Daar ergerde hij zich aan. De een zat er een maand naast en een ander een paar dagen. Tycho Brahe concludeerde dat de astronomie nog in de kinderschoenen stond en dat er nog veel te verbeteren en te ontdekken was.

Studie

Tycho Brahe studeerde aan de universiteiten van Leipzig, Wittenberg, Rostock en Bazel. In Rostock kreeg hij ruzie met een medestudent. De vraag wie het beste in wiskunde was werd uitgevochten met een duel. Bij deze schermutseling raakte Tycho Brahe zwaargewond aan zijn neus.

Cassiopeia

De snee zou een groot litteken achterlaten, dat Brahe verborg met een messing neusprothese. Na zijn studie vestigde Tycho Brahe zich in de Deense provincie Skane. In 1572 ontdekte hij een nieuwe heldere ster in het sterrenbeeld Cassiopeia. Hij omschreef de ontdekking in Stella Nova als het grootste wonder dat ooit in de natuur werd aanschouwd. Tegenwoordig weten we dat hij een supernova, een sterexplosie, had waargenomen.

Gods toorn

De ontploffende ster was niet alleen door Tycho Brahe waargenomen. Er verscheen een reeks van publicaties met de meest wonderlijke verklaringen voor het fenomeen. Zo beweerde George Busch uit het Duitse Erfurt dat de ster samengesteld was uit opgestegen dampen van mensenzonden en was aangestoken door Gods toorn. God zou hiermee de zondige mensen op aarde willen treffen. Met zijn eerste boek vestigde Tyco Brahe zijn naam als toonaangevend sterrenkundige. Hij maakte veel reizen naar het buitenland. De Deense astronoom was een welkome spreker aan de universiteiten in Europa.

Kasteel Uranienborg

Vooral Bazel beviel hem zeer. Toen de Deense koning Frederik II begreep dat Brahe zich daar wilde vestigen, stelde hij voor op het eilandje Ven een observatorium te vestigen. Tycho Brahe ging na enige bedenktijd op het voorstel in en op 8 augustus 1576 werd de eerste steen van het astronomische observatorium en van kasteel Uranienborg op het eiland Ven gelegd.
Dankzij de ruime financiële ondersteuning van de koning zou Uranienborg uitgroeien tot een uniek onderzoekscentrum. Geleerden en vorsten uit heel Europa zochten Brahe in de Uranienborg op.

Heelal

Tycho Brahe wilde verklaren hoe het heelal was opgebouwd. Hiervoor bouwde hij instrumenten waarmee hij systematische de hemel afzocht naar hemellichamen. Hij zou de exacte positie van duizend sterren vastleggen met zijn astrolabium. De observaties van Tycho Brahe waren honderd keer nauwkeuriger dan eerdere waarnemingen. Zijn nauwkeurigheid bleef 150 jaar lang ongeëvenaard.

Hoge eisen

Tussen 1576 en 1581 werd op Ven, een klein eiland in de Sont, Uranienborg gebouwd. Uranienborg was een kasteel met een sterrenwacht, waar Tycho Brahe rustig kon werken aan zijn studie van de hemellichamen. Tycho Brahe was geen gemakkelijke man. Hij stelde hoge eisen aan zijn personeel en de boeren op het eiland Ven, waar hij het als leenman van de koning voor het zeggen had. Als ze iets fout deden dan liet hij ze zonder pardon in het gevang zetten. Brahe was alleen precies als het om astronomie ging.

Leenman

Tycho Brahe verzaakte al snel de taken die hij als koninklijke leenman ook moest uitvoeren op Ven. Brahe was bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de koningsgraven in de domkerk van Roskilde en hij moest er ook voor zorgen dat de vuurtoren op het schiereiland Kullen goed functioneerde. Dit laatste gebeurde slecht. Menig schip kwam in gevaar omdat de vuurtoren gedoofd was.

Privileges

Frederik II van Denemarken, de koning die veel geduld had met Tycho Brahe, overleed in 1588. Zijn opvolger Christiaan IV zag dat de kapel van Roskilde met de koninklijke tombes van zijn voorvaderen er triest bijstond. Hij schreef Brahe dat hij het gebouw direct moest opknappen. De astronoom deed niets en een jaar later nam de Deense koning hem zijn leen, salaris en privileges af.

Praag

Tycho Brahe was woedend toen de Deense koning Christiaan IV zijn salaris niet wilde betalen. Hij verliet de Uranienborg op Ven en nam in 1599 een aanstelling van keizer Rudolf II in zijn residentie Praag aan. Tycho Brahe heeft weinig plezier aan deze baan beleefd. Brahe liet al zijn instrumenten uit Denemarken overkomen. Hij nam ook zijn omvangrijke bibliotheek mee naar Praag, maar al snel bleek de keizer zijn beloften niet na te komen. De wetenschapper dreigde een andere betrekking te zoeken. Zover kwam het niet.

Johannes Kepler

Tycho Brahe overleed op 24 oktober 1601 in Praag na een diner bij vrienden. Hierover doen verschillende verhalen de ronde. Zijn assistent Johannes Kepler beschreef de laatste levensdagen van Tycho Brahe en waarschijnlijk is die minutieuze versie het meest waarschijnlijke verhaal over de dood van de belangrijkste Deense astronoom.

Laatste dagen

Tycho Brahe wilde tijdens een diner niet van tafel gaan om te plassen. Toen hij later thuis kwam kon hij aanvankelijk niet urineren. Pas dagen later kwam de plas, maar met horten en stoten en onder de vreselijkste pijnen. Tycho Brahe kreeg koorts, een delirium en overleed enkele dagen later op 24 oktober 1601 in Praag en werd daar begraven in de veertiende-eeuwse Tynkerk. In zijn laatste uren zou hij volgens zijn assistent Johannes Kepler steeds geroepen hebben: "Als ik maar niet vergeefs heb geleefd."

Wetten van Brahe

Tycho Brahe heeft niet voor niets geleefd. Zijn wetten baanden de weg voor de wet van de zwaartekracht, de gravitatiewet, van Isaac Newton. De Duitse wiskundige en astronoom Johannes Kepler zette het werk van zijn leermeester voort. Johannes Kepler corrigeerde een aantal observaties van Tycho Brahe en stelde op basis van zijn berekeningen de drie wetten van Johannes Kepler op. Deze wetten beschrijven de bewegingen van de planeten in het zonnestelsel.

Onderzoek

Het lijk van Tycho Brahe is na 1900 drie keer voor onderzoek opgegraven. Zo kon men constateren dat het verhaal over zijn neusprothese klopte. Bij het laatste onderzoek in 2010 werden ook DNA-analyses gemaakt van zijn haar, hersenen en schedel, want lange tijd werd gesuggereerd dat de astronoom zou zijn vermoord. Dit bleek niet het geval. Er werden geen onnatuurlijke hoeveelheid kwik of andere gifstoffen gemeten in de stoffelijke resten van Tycho Brahe.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan ontdekkingen en wetenschappers. Lees Wetenschap: 150 belangrijke wetenschappers en ontdekkingen om meer te weten te komen over interessante wetenschappers en ontdekkingen. Tycho Brahe komt ook voor in onze uitgave Wetenschap: 150 belangrijke wetenschappers en ontdekkingen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Wetenschap

Wetenschap en Ontdekkingen

In 'Wetenschap: 150 belangrijke wetenschappers en ontdekkingen' beschrijft Ruud van Capelleveen wonderlijke ontdekkingen en opmerkelijke levens van wetenschappers die het dagelijkse leven veranderden.
De auteur legt deze lastige onderwerpen uit in begrijpelijk Nederlands, zodat ook u nu kunt begrijpen waarom deze wetenschappers zo belangrijk zijn en deze uitvindingen zo bruikbaar waren.
Wetenschap


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.