Ardennenoffensief
Slag om de Ardennen

Foto Bill Augustine: Amerikaanse voertuigen in de sneeuw tijdens het Ardennenoffensief
Na de invasie in Normandië leek de strijd voor Duitsland beslecht en slechts een kwestie van tijd. In de zomer bedacht Adolf Hitler een tegenzet, operatie Wacht am Rhein, waarbij het Duitse leger bij slecht weer een bliksemaanval zou uitvoeren. Hierbij zou men dwars door de slecht verdedigde Ardennen via Brussel naar de haven van Antwerpen doorstoten. Het door het geallieerde leger bezette gebied zou in tweeën worden gesplitst en de gedesillusioneerde geallieerden zouden direct een Duits vredesvoorstel aanvaarden, dacht Adolf Hitler.Invasie
In de zomer van 1944 werd duidelijk dat Duitsland de strijd ging verliezen. De Russen rukten in het oosten op en de Amerikanen, Britten en Canadezen begonnen op 6 juni 1944 hun opmars na een invasie in Frankrijk. Op 25 augustus werd Parijs bevrijd en vier dagen later staken de laatste Duitse soldaten de Seine over. Hitlers horizon en ambities waren verschrompeld, schreef Robin Cross in zijn studie over het Ardennenoffensief. "De droom was uit elkaar gespat." Adolf Hitler fungeerde in de laatste oorlogsjaren zelf als opperbevelhebber. In zijn hoofdkwartier in het Pruisische Rastenburg, de Wolfschanze, boog hij zich over de stafkaarten en van hieruit vaardigde hij zijn bevelen uit, die steeds neerkwamen op het zelfde recept: positie vasthouden en vechten tot de laatste man.Frederik de Grote
Tijdens de stafbesprekingen haalde Adolf Hitler regelmatig zijn grote voorbeeld Frederik de Grote aan. "Ooit ondernam ik veldtochten met het machtigste leger in Europa. Nu heb ik een hoop rommel - ik heb geen commandanten meer, mijn generaals zijn onbekwaam, mijn officieren zijn geen geschikte leiders meer en de kwaliteit van mijn troepen is armzalig," citeerde Hitler tijdens een bespreking met generaal Wolfgang Thomale. "Een ernstiger situatie kunt u zich niet voorstellen en toch hield deze man het de hele oorlog uit." Door de hoge verliescijfers en het gebrek aan reserves konden de Duitse divisies niet meer op sterkte gebracht worden. "In september 1944 bestond de landmacht uit 327 divisies en brigades waarvan 31 divisies en 13 brigades met pantsers. Vele daarvan bestonden alleen op papier," schreef Robin Cross. Hitler had een grote obsessie met getallen en deze dwangvoorstelling stond een rationele aanpak niet toe. "De Führer eiste dat iedere verloren divisie door een nieuwe vervangen werd."Verloren
Hitler veranderde in de Wolfschanze vond generaal Heinz Guderian. "Zijn linkerhand trilde, zijn rug was gebogen, zijn blik starend, zijn ogen puilden uit, maar misten hun eerdere glans, zijn wangen zaten vol met rode vlekken. Hij was prikkelbaarder, verloor snel zijn houding, barstte gemakkelijk in woede uit en nam slecht overdachte beslissingen." De meeste commandanten begrepen dat de oorlog verloren was. Toen op 2 juli 1944 tijdens een stafvergadering aan Gerd von Rundstedt werd gevraagd wat hij zou doen, blafte hij: "Vrede sluiten, idioten." Hij werd onmiddellijk uit zijn functie ontheven en vervangen door Günther von Kluge. In de zomer begon Hitler te denken aan een tegenaanval die in december 1944 het tij moest keren: operatie Wacht am Rhein. De aanval zou bij slecht weer uitgevoerd moeten worden op de slechtst verdedigde gebied in die linie. Door het slechte weer en de dekking van het bosrijke landschap zouden de geallieerden niets hebben aan hun overmacht in de lucht.Bijna geniaal
Günther von Kluge werd verdacht van betrokkenheid bij het mislukte 20-juli-complot tegen Adolf Hitler. Men dacht dat hij een afspraak met de geallieerden wilde maken. De generaal werd uit zijn functie ontheven en hij kreeg het bevel om naar Berlijn terug te keren. Günther von Kluge koos voor zelfmoord.In september begon Duitsland met de voorbereiding van Wacht am Rhein. Capituleren was onmogelijk wist ook generaal Alfred Jodl: "We konden niet meer hopen dat we nog konden ontsnappen aan het ellendige lot dat ons boven het hoofd hing. Door te vechten in plaats van af te wachten konden we misschien iets redden." In oktober werd ook Gerd von Rundstedt ingelicht. Hij noemde Hitlers beslissing een 'bijna geniale inval'. Deze ironische bevelhebber begreep onmiddellijk dat operatie Wacht am Rhein geen succes kon worden.
Aanvalsplan
De SS-formaties die in Frankrijk gevochten hadden werden in september weggehaald van het front om op sterkte gebracht te worden en om uit te rusten. De taken voor operatie Wacht am Rhein werden verdeeld. Gerd von Rundstedt kreeg het bevel om tussen Monschau en Wasserbillig door het front te breken. Legergroep B onder bevel van Walther Model moest vervolgens de Maas tussen Luik en Dinant oversteken en daarna doorstomen naar Antwerpen. Sepp Dietrich leidde het 6e pantserleger die de Maasbruggen bij Luik moest innemen. "Er valt maar één persoon die domme, onmogelijke operatie te verwijten: die krankzinnige Adolf Hitler," zei Dietrich na de oorlog. Hasso von Manteuffel moest met het 5e pantserleger tussen Namen en Amay de Maas oversteken en verhinderen dat het 6e pantserleger door geallieerde reserves in de flank zou worden aangevallen. Het 7e leger van generaal Erich Brandenberger moest de zuidelijke en zuidwestelijke flank afschermen tijdens de opmars door de Ardennen.Otto Skorzeny
Otto Skorzeny kreeg de opdracht om de Maasbruggen te veroveren. Hij had al eerder bijzondere opdrachten van Adolf Hitler uitgevoerd. Zo bevrijde hij bijvoorbeeld Benito Mussolini op 12 september 1943, toen deze door de regering Badoglio in het berghotel Gran Sasso gevangen werd gehouden. Hij landde met zijn commando's met zweefvliegtuigen bij Mussolini's gevangenis. Nadat hij de dictator in veiligheid had gebracht werd hij vaak ingezet voor gedurfde operaties. Tijdens het Ardennenoffensief voerde hij het commando over Unternehmen Greif. SS'ers zouden in Amerikaanse uniformen verwarring moeten veroorzaken. Dit gelukte slechts gedeeltelelijk. Een groot aantal Duitsers werd ontdekt en door de Amerikanen als spion terechtgesteld.Hitlers analyse
"In de hele geschiedenis is er nooit zo'n coalitie geweest die uit zulke heterogene elementen heeft bestaan en zulke diametraal tegenovergestelde doelen heeft als de huidige coalitie die ons vijandig gezind is," zei Adolf Hitler op 12 december 1944 tegen zijn generaals. "Ultrakapitalistische staten aan de ene kant, een ultramarxistische staat aan de andere kant. Aan de ene kant een stervend wereldrijk, Groot-Brittannië, aan de andere kant een 'kolonie', de Verenigde Staten, popelend om de erfenis over te nemen. De Verenigde Staten zijn vastbesloten om Engelands plaats in de wereld over te nemen. De Sovjet-Unie staat te popelen om de Balkan, de Dardanellen, Perzië en de Perzische Golf in handen te krijgen. Groot-Brittannië wil zijn onrechtmatig verkregen bezit behouden en een sterke macht in de Middellandse Zee worden. Deze staten liggen al met elkaar overhoop en hun tegenstellingen groeien zichtbaar van uur tot uur. Als Duitsland een paar flinke klappen kan uitdelen, zal het kunstmatig verenigde front op een moment met een enorme knal uit elkaar vallen. In laatste instantie houden oorlogen op als de ene of de andere partij beseft dat de overwinning onmogelijk is."Risico
De Duitse aanval kwam niet helemaal als verrassing. Al enkele dagen hadden Amerikaanse eenheden in het noorden van Luxemburg het geluid van rupsvoertuigen in de verte gehoord. In het zuiden rapporteerde luitenant Harry F. Hansen zijn commandant dat er een grote Duitse legereenheid in Bitburg lag, maar hij vermoedde dat zij een korte aanval op het hoofdkwartier van het 12e Amerikaanse leger in de stad Luxemburg planden. Ook generaal George Patton zag een risico in de Ardennen. "Het 1ste leger maakt een verschrikkelijke fout door het 8e korps zo statisch neer te zetten daar het zeer waarschijnlijk is dat de Duitsers ten oosten van hen aan het opbouwen zijn," schreef hij in zijn dagboek.Aanval
Het laatste grote offensief van de Duitse Wehrmacht werd verschillende keren uitgesteld. Het werd een winterslag in de besneeuwde Ardennen. Het offensief begon op 16 december 1944 om 5.30 uur. Na de eerste Duitse bombardementen werkten de telefoonlijnen aan het front van de geallieerden niet meer. Ook de radiofrequenties bleken onbruikbaar door het storende geluid van Duitse militaire muziekkorpsen. Andere verbindingen werden door vooruitgeschoven Duitse legereenheden doorgesneden. Gedekt door een dichte mist rukten de Duitse divisies vanuit de Eifel op naar de Amerikaanse linies tussen Monschau en Echternach.Kampfgruppe Peiper
De meedogenloze Joachim Peiper voerde de spitsaanval van het 6e leger aan. De in januari 1915 in Berlijn geboren SS-officier werd in 1933 gerekruteerd door de SS. Hij werd in maart 1938 lid van de NSDAP. Een maand later werd hij opgenomen in de staf van Heinrich Himmler. Peiper kreeg in 1941 de leiding over de Kampfgruppe. Hij was betrokken bij veel grote veldslagen. Op het oostfront maakte hij zich schuldig aan een groot aantal oorlogsmisdaden. Vanwege de voorliefde van Peiper voor het in brand steken van vijandelijke dorpen, kreeg zijn eenheid de bijnaam 'Brandfakkelbateljon'. Zijn eenheid die altijd maximaal geweld pleegde werd aan de vooravond van de operatie Wacht am Rhein versterkt tot 5.800 man en uitgerust met 102 Panzer IV, Tiger en Panther tanks. Toen hij de route vernam die hij moest volgen, zag hij dat deze secondaire weg niet geschikt was voor tanks. Zijn bezwaren werden weggewoven: Peiper diende zich stipt te houden aan de door de Führer op de kaart uitgestippelde route.Oorlogsmisdaden
Tijdens het Ardennenoffensief trad de eenheid van Joachim Peiper meedogenloos op. Amerikanen die krijgsgevangen werden gemaakt, werden onmiddellijk doodgeschoten. Een groep van ongeveer honderd man van het Amerikaanse 612e bataljon werd beschoten toen ze dicht op elkaar met hun handen omhoog stonden. Ook bij Stavelot en op andere plaatsen werden krijgsgevangenen van dichtbij doodgeschoten. Uiteindelijk raakte zijn eenheid ingesloten in La Gleize. Met de resterende soldaten vluchtte hij te voet naar Duitsland. Kampfgruppe Peiper had in enkele dagen 353 krijgsgevangenen en 111 burgers in koelen bloede vermoord. Joachim Peiper werd in 1946 berecht en ter dood veroordeeld. Zijn straf werd later omgezet in levenslang en vervolgens in 35 jaar, maar ook deze straf hoefde hij niet uit te zitten: hij werd in 1956 in vrijheid gesteld. Peiper overleed in 1976 toen zijn huis met een molotovcoctail werd aangevallen door een gewapende bende. Mogelijk waren de daders leden van het voormalige Franse verzet.Tegenoffensief
De gecoördineerde geallieerde tegenaanval in de Ardennen begon op 3 januari 1945. Bernard Montgomery trok vanuit het noorden met zijn Britse legerkorps en het Amerikaanse 1e leger naar het zuiden. Omar Bradley voerde met het 3e leger in het zuiden de druk op. Op 8 januari ontdekten de geallieerden dat de Duitse tanks zich begonnen te onttrekken uit het gevecht. Op 10 januari viel La Roche-en-Ardennen in geallieerde handen. Een dag later werd Saint-Hubert veroverd. Op 16 januari stootte het 1e Amerikaanse leger uit het noorden in Houffalize bij Bastogne op het uit het zuiden komende 3e leger. In de volgende twaalf dagen drongen de Amerikanen de Duitsers terug naar de Westwall op de grens met Duitsland. Adolf Hitler keerde terug naar Berlijn. Hij verliet op 15 januari zijn hoofdkwartier in Wiesenthal in de wetenschap dat zijn laatste kans op lijfsbehoud was verkeken. Opperbevelhebber Dwight D. Eisenhower ging nu plannen maken voor een aanval op de Roer en de Rijn.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we regelmatig aandacht aan de beslissende momenten en belangrijkste personen in de Tweede Wereldoorlog. Lees Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers als u meer wilt weten over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Lees verder: meer Tweede Wereldoorlog
Tweede WereldoorlogDuitsland in WO2
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Tweede Wereldoorlog

In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers
Geschiedenis Nederland

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.