Ilja G. Ehrenburg als oorlogspropagandist

Oorlogspropaganda

Als we aan propaganda in de Tweede Wereldoorlog denken, denken we vooral aan Duitsland en aan Joseph Goebbels. Ook de andere landen die betrokken waren in de strijd, zetten alle middelen in om de strijdlust bij de soldaten op te peppen. Hiervoor speelde toen naast de radio vooral de dagbladpers een belangrijke rol. De Russische journalist Ilja Ehrenburg was overtuigd antifascist. In de jaren dertig zag hij net als de Nederlandse politicus en publicist Jacques de Kadt dat het Verdrag van München over de toekomst van Tsjecho-Slowakije slechts uitstel zou geven. Ehrenburg was bovendien niet te spreken over het niet-aanvalsverdrag dat Rusland en Duitsland sloten. Ehrenburg voelde goed aan dat ook Rusland door Duitsland onder de voet zou worden gelopen. Hij kreeg gelijk.

Operatie Barbarossa

De Duitse aanval op Rusland begon in juni 1941 onder de codenaam Operatie Barbarossa, vernoemd naar een keizer van het Heilige Roomse Rijk. Barbarossa was de leider van de kruistochten in de twaalfde eeuw. De Duitsers keken neer op de niet-Germaanse bewoners in Oost-Europa en pasten hun strijdwijze aan deze opvatting aan. Achter de Duitse troepen in Rusland trokken Einsatzgruppen van de SS het land binnen. Zij richtten in iedere veroverde Russische stad of dorp bloedige slachtingen aan. Meer dan anderhalf-miljoen mensen werden in de jaren 1941 en 1942 afgeslacht. Veelal moesten zij, voordat zij werden doodgeschoten, eerst zelf hun graf graven. Anderen bleven als waarschuwing en afschrikking achter, hangend aan een boom of paal.

Oorlogscorrespondent

In oktober 1941 werd Ilja Ehrenburg benaderd door het Sovinform-bureau. Hij werd aangesteld als redacteur van de soldatenkrant De Rode Ster. Ehrenburg bouwde een enorme populariteit onder de soldaten van het Rode Leger op. Hij was een begaafd schrijver van bondige patriottische teksten en reportages, waarmee hij een anti-Duitse stemming aanvuurde: "Wanneer de Duitsers zich terugtrekken, verbranden zij alles; voor hen is het Russische volk evengoed een vijand als het Russische leger." Ehrenburg schreef voor De Rode Ster opmerkelijke en soms verschrikkelijke teksten: "Duitsers zijn geen menselijke wezens. Laten we geen tijd verknoeien met gepraat, of ons verontwaardigd voelen. Laten we doden. Als je een dag geen Duitser gedood hebt, heb je die dag verknoeid. Als je de Duitser niet doodt, doodt hij jou. Als je een Duitser niet met een kogel kan ombrengen, rijg hem dan aan je bajonet! Als je een Duitser hebt gedood, doodt dan een volgende: niets geeft meer vreugde dan Duitse lijken."

Joodse schrijver

Ilja G. Ehrenburg (1891-1967) werd in Kiev in een burgerlijk joods gezin geboren. Hij groeide op in Moskou. Tijdens zijn studie sloot hij zich aan bij de revolutionaire bolsjewieken. Hij kwam in de gevangenis en werd na vrijlating onder toezicht gesteld. Ehrenburg wachtte zijn proces niet af en vluchtte in 1908 naar Parijs. In Parijs maakte hij kennis met revolutionairen als Lenin en Loenatsjarski en kunstenaars als Pablo Picasso, Amedo Modigliani, Ossip Zadkine en Marc Chagall. Aanvankelijk kreeg Ehrenburg financiële ondersteuning van zijn ouders. Vanaf 1932 werkte hij als journalist voor het blad Izvestia. Vanuit Parijs hield hij Rusland op de hoogte van de ontwikkelingen in West-Europa. Hij schreef bijvoorbeeld over de Spaanse Burgeroorlog en het gevaar van de fascistische dictatuur in Duitsland.

Koorddanser

Met zijn romans en journalistieke werk bouwde Ehrenburg krediet op bij de sovjetleiding. Stalin kon Ehrenburg goed gebruiken en daardoor overleefde hij de terreur. Vrienden en bekenden van Ehrenburg, zoals Boecharin, Babel en Mandelstam, overleefden Stalin niet. Ehrenburg danste een leven lang op het slappe koord van de sovjetdoctrine; behendig en soms met veel geluk bewaarde hij het evenwicht. Meer over deze bijzondere man kunt u lezen in de door Hans Knap geschreven biografie 'Ilja G. Ehrenburg: een leven tussen Picasso en Stalin', uitgegeven door Aspekt.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we regelmatig aandacht aan de beslissende momenten en belangrijkste personen in de Tweede Wereldoorlog. Lees Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers als u meer wilt weten over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Tweede Wereldoorlog

Tweede Wereldoorlog

'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' is de 'wie is wie' van deze oorlog. In deze publicatie nam Ruud van Capelleveen de belangrijkste personen op die een rol van betekenis speelden in dit wereldomvattende conflict. U kunt in deze biografiën snel de belangrijkste feiten opzoeken.
In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.