Beleg van Leningrad
Langdurig beleg
Foto Reimers (Bundesarchiv): Terugtocht van de Duitse troepen in Rusland
Het Beleg van Leningrad van september 1941 tot en met januari 1944 was een van de langdurigste belegeringen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers slaagden met Operatie Noorderlicht niet in hun opzet om Leningrad, het tegenwoordige Sint-Petersburg, te veroveren. De aanval maakte onderdeel uit van de Operatie Barbarossa, Veldmaarschalk Ritter von Leeb kreeg de opdracht om met de Heeresgruppe Nord eerst de Baltische staten te veroveren en dan door te stoten naar Leningrad.Duitse overmacht
Operatie Barbarossa ging in juni 1941 voortvarend van start. Na enkele dagen was Riga, de tegenwoordige hoofdstad van Letland, aan de Oostzee bezet. Aan de Russische legereenheden werden zware verliezen toegebracht, maar deze eenheden werden niet vernietigd. Ritter von Leeb wilde in het gebied in het noordwesten van Rusland tussen het Peimusmeer en het Ilmenmeer zo snel mogelijk oprukken naar Leningrad. Het Duitse leger had luchtsuperioriteit en had ook een overmacht aan grondtroepen. In Leningrad werden eenheden gevormd van vrijwilligers. Duizenden studenten, arbeiders en schooljongens sloten zich aan om de stad te redden. Rond de stad werden stellingen en loopgraven ingericht.Tegenstand
De Duitsers kregen enige hulp van de Finnen. Op 25 juni viel een Fins leger de Sovjet-Unie binnen. Finland bezette Oost-Karelië aan de noordzijde van Leningrad, maar de Finse legerleiding wilde Duitsland niet helpen bij de aanval op Leningrad. De Duitse opmars liep vast in het moerasgebied bij de stad Loega. Zij stootten bovendien steeds meer op Russische tegenstand. Ritter von Leeb kreeg het ook in de Baltische staten steeds moeilijker. Hij moest een groot deel van zijn leger inzetten in Estland, waar de Russische legerheden fel vochten. De kracht van zijn 4e pantsergroep werd geringer naar mate hij zijn veldtocht naar Leningrad vervolgde. Von Leeb moest zijn troepen over een te groot gebied spreiden. Hierdoor nam zijn slagkracht af.Verdediging
Nu de snelle doorstoot naar Leningrad was mislukt, ontving Ritter von Leeb nieuwe orders uit Berlijn. Hij moest voorlopig afzien van een aanval op Leningrad en zich meer richten op het afsluiten van de toevoerwegen naar de stad. In augustus 1941 begon hij met een groot offensief. Ondertussen was men in Leningrad begonnen met het bouwen van stellingen. Hiervoor zette de bestuurder Andrej Zjdanov burgers in voor het graven van schuilkelders en het opwerpen van barricades. Onder Zjidanov werkten meer dan een half miljoen inwoners aan de verdediging van hun stad. Ook werd een vrijwilligersleger gevormd, maar er was aan alles gebrek. Men had geen kennis en er waren onvoldoende geweren. Kinderen verzamelden flessen die in fabriekjes werden gevuld met een mengsel van hars, teer en benzine: de molotovcocktail. Het front lag op dat moment honderd kilometer verderop, maar de inwoners van Leningrad hadden gebrek aan brandstof, kleding en voedsel. Vanaf juli 1941 was er voedseldistributie. Er stonden lange rijen voor de winkels. Omdat de burgers bang waren dat de winkels leeg zouden raken ging men hamsteren. Bovendien waren de stations overvol. Het bestuur wilde zoveel mogelijk fabrieksarbeiders evacueren om de Russische oorlogsproductie elders voort te zetten. Dit lukte tot 30 augustus 1941 toen de laatste spoorverbinding tussen Leningrad en de buitenwereld werd verbroken.Stalinorgels
De ongeoefende soldaten liepen grote verliezen op bij hun gevechten met de Duitse legereenheden. Op het slagveld aan de Loega-linie verloren duizenden vrijwilligers hun leven. Op 19 augustus 1941 bereikten de Duitsers het gebied bij Krasnovardejsk, op veertig kilometer afstand van Leningrad. Op 4 september 1941 ontplofte de eerste granaat in de binnenstad. Een bombardement van de voedselopslagplaatsen volgde. De rantsoenen werden verlaagd. Georgi Zjoekov werd aangesteld als bevelhebber van de Russische troepen rond Leningrad. De zuidkant van de stad werd ondermijnd en de Russen brachten een nieuw wapen in stelling. Katjoesja's of stalinorgels konden tien tot twaalf raketten tegelijk afvuren. De verwachte Duitse aanval op de stad bleef uit. Adolf Hitler had de tanks naar het zuiden gedirigeerd. De Duitse aanval werd vlak voor Leningrad tot staan gebracht.Beleg
De Duitsers beschoten de stad onophoudelijk met artillerie en het Beleg van Leningrad zou lang duren. De Russen behielden in het westen een bruggenhoofd rond Oranienbaum, waardoor ook de marinebasis op het eiland Kronstadt in de Finse Golf werd behouden. Er dreigde hongersnood, maar via het Ladogameer konden voorraden worden aangevoerd in Leningrad. Toch kon niet verhinderd worden dat in de winter van 1941 op 1942 tienduizenden burgers van Leningrad de hongerdood stierven. De tactiek van uithongering zorgde voor een diepe haat en verbetenheid jegens de Duitsers.Keerpunt
Achteraf kunnen we concluderen dat het keerpunt december 1941 was. Duitsland verloor de Slag bij Stalingrad en slaagde er niet in om Moskou en Leningrad in te nemen. Langzaam herstelde het Russische leger zich. De Duitse aanvallen bij Leningrad liepen dood. Legerleider Andrej Vlasov werd gevangengenomen. Hij zou later aan de kant van Duitsland aan het hoofd van het Russisch Bevrijdingsleger tegen de communisten vechten. Hiervoor werd Vlassov na de oorlog berecht en opgehangen. De Russen evacueerden in de zomer 300.000 inwoners uit Leningrad. Aan het begin van het Duitse beleg woonden er drie miljoen mensen in de stad. Het bevolkingsaantal was drastisch teruggebracht. In de winter van 1942 woonden er nog slechts 600.000 mensen en mede daardoor was de voedselvoorziening geen probleem meer. Een opruimploeg maakte de stad schoon; lijken werden geborgen en het vuil werd opgeruimd. Langzaam keerde het normale leven terug.Tegenaanval
Adolf Hitler stuurde op 23 juli 1942 Erich von Manstein met het 11e leger van de Krim naar Leningrad. De Russen wilden de aanval in augustus 1942 pareren met een tegenoffensief. De aanval mislukte, maar de Duitsers leden zware verliezen. Maarschalk Leonid Govorov startte in januari 1943 een nieuwe aanval langs de rivier de Neva. De Duitsers werden teruggedrongen, maar het gevaar was nog niet verdwenen. De Russische legerleiding wachtte tot de winter en zette toen de aanval voort. De Russen slaagden er in om onopgemerkt bij Oranienbaum een troepenmacht samen te brengen. De Russen hadden nu meer troepen en bewapening bij Leningrad dan het Duitse leger. De Russische legers stonden onder aanvoering van Kirill Meretskov, Ivan Fedjoeninski en Ivan Maslennikov.Russisch offensief
Het nieuwe offensief begon op 14 januari 1944 met een artilleriebeschieting. De Russische troepen vorderden langzaam. Op 22 januari werd de Duitse terugtocht wanordelijk. Veertien dagen later was het Duitse leger uit de omgeving van Leningrad verdreven en vielen er voor het eerst sinds lange tijd geen granaten en bommen meer op de stad. Leningrad lag nu buiten het bereik van de Duitse artillerie. Leningrad was ontzet. Het Russische leger trok op naar Berlijn.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we regelmatig aandacht aan de beslissende momenten en belangrijkste personen in de Tweede Wereldoorlog. Lees Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers als u meer wilt weten over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Lees verder: meer Tweede Wereldoorlog
Tweede WereldoorlogGebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Tweede Wereldoorlog
'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' is de 'wie is wie' van deze oorlog. In deze publicatie nam Ruud van Capelleveen de belangrijkste personen op die een rol van betekenis speelden in dit wereldomvattende conflict. U kunt in deze biografiën snel de belangrijkste feiten opzoeken.In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers
Geschiedenis Nederland
In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.