Floris V van Holland (1254-1296)

Keerlen God

De ambitieuze Floris V volgde zijn vader Willem II op als graaf van Holland. Hij streefde steeds naar gebiedsuitbreidingen. Floris V was een populaire vorst. De boeren noemden hem der Keerlen God, maar zijn leenmannen, de edelen, wilden van hem af. In 1296 zagen zij kans om Floris V, de graaf van Holland, gevangen te nemen.

Graaf van Holland

Graaf Willem II sneuvelde in 1256 bij Hoogwoud in Noord-Holland, toen hij tijdens een oorlog tegen de West-Friezen met zijn paard door het ijs van het toenmalige Berkmeer zakte. Floris was op dat moment pas twee jaar oud en heeft zijn vader dus nauwelijks gekend. De functie werd tijdelijk waargenomen door zijn oom, Floris de Voogd (1228-1258) en na diens dood door Aleida van Holland en Hendrik III van Brabant. Vanaf 1266 regeerde de twaalfjarige Floris V zelf over Holland en Zeeland.

Friesland

Om de dood van zijn vader te wreken trok Floris V ten strijde tegen de West-Friezen. Zijn eerste veldtocht in 1272 mislukte. In 1282 versloeg hij de West-Friezen en vanaf dat moment liet hij zich tevens 'Heer van Friesland' noemen, maar dit was ietwat overdreven, want hij kon alleen de kop van Noord-Holland in bedwang houden. In Friesland had hij bijna niets te vertellen. Daar heerste hij alleen over een bruggenhoofd.

Kastelen

"In het jaar 1287 was Floris graaf van Holland, minnaar van de vrede, maar ook uitbreider van zijn jurisdictie, dagelijks bezig met oorlogen tegen de Friezen," schreef Willem Procurator in zijn 'Chronicon'. Floris V bouwde kastelen om zijn gebied te beveiligen tegen de aanvallen van de Friezen. Historici denken dat hij het vierhoekige kasteel in Nederland introduceerde. Kort na 1282 begon hij met de bouw van kasteel Nieuwendoorn, kasteel Medemblik, kasteel Wijdenes en de kastelen Nieuwburg en de Middelburg bij Alkmaar. Later stichtte hij, op de plaats waar de rivier de Vecht in de Zuiderzee uitmondde, ook het Muiderslot. Daarnaast is de naam van Floris verbonden met het Binnenhof in Den Haag. De vader van Floris, graaf Willem II van Holland, was begonnen met dit gebouw. Het Binnenhof werd door Floris afgebouwd om aan zijn dynastieke ambitie gestalte te geven.

Populaire vorst

Tijdens het bestuur van Floris V kregen veel steden stadsrechten. Hierdoor verbeterde de economische situatie in deze steden en verschoof een deel van de macht en de voorrechten van de adel naar de steden. Floris V heeft ook veel betekend voor de bewoners van de riviergebieden. Bij zware stormen had het water vrij spel. Er werden dammen en wegen aangelegd en Floris stichtte waterschappen voor het onderhouden van dijken. Floris V was een populaire vorst; vandaar de bijnaam der Keerlen God. In de ogen van de edelen was hij echter veel te machtig geworden, want hij beknotte de macht van zijn leenmannen.

Schotland en Engeland

Na het overlijden van koning Alexander III van Schotland eiste Floris in 1286 de troon van Schotland op, want zijn overgrootmoeder was Ada van Schotland. Er waren echter meer troonpretendenten. Floris bezocht de vergadering in Norham waar hij zijn recht op de troon verdedigde. Steun van Edward I was niet te verwachten, want de Engelse koning had zelf een oogje op de Schotse troon laten vallen. Alexander III zou worden opgevolgd door Margaretha van Schotland.
De band met de Engelse koning kwam verder onder druk te staan toen Floris zijn invloed in Zeeland wilden uitbreiden. Eerst sloot hij hiervoor een verbond met Edward, die daarmee de Engelse wolhandel wilde beschermen, maar de graaf van Holland riep later de hulp van de Fransen in en dankzij deze samenwerking kon Floris het aanzien van Holland enorm vergroten. In 1296 ontstond een nieuw conflict met Edward over de wolhandel. De edelen van Floris, onder aanvoering van Gijsbrecht van Amstel, Gerard van Velsen en Herman van Woerden, wilden Floris afzetten, gevangennemen en overdragen aan Edward I.

Samenzwering

Floris V was in juni 1296 in Utrecht om een vergadering te leiden. Een groot deel van de samenzweerders was aanwezig. Na afloop van de vergadering reed Floris nietsvermoedend weg en werd korte tijd later door de samenzweerders gevangengenomen. De exacte plaats waar dit gebeurde is niet bekend. Soms wordt de Egelshoek, een buurtschap in de omgeving van Hilversum, genoemd. De edelen namen Floris mee naar het Muiderslot, om hem later per schip over de Zuiderzee naar Engeland te zenden. Het nieuws over het lot van Floris raakte echter al snel bekend. Floris zou niet in Engeland aankomen.

Floris V vermoord

Een groep boeren en burgers uit het Gooi omsingelden het Muiderslot. Zij wilden hun 'Keerlen God' ontzetten. Na vijf dagen probeerden de ontvoerders stiekem en langs een omweg met Floris te ontkomen. De graaf van Holland werd op zijn paard vastgebonden. Gerard van Velsen werd vooruitgestuurd om de weg te verkennen. Een eindje daarachter reden de andere edelen met Floris. Ze hadden het Muiderslot nauwelijks verlaten toen een groep Gooilanders uit Naarden Gerard van Velsen opmerkten. Zij hielden hem tegen, maar Gerard gaf zijn paard de sporen. Hij keerde om en reed naar de anderen. Van Velsen bedacht zich geen moment. Floris mocht niet ontsnappen. Hij trok zijn zwaard en reed naar Floris. De graaf begreep direct wat er ging gebeuren en probeerde over een brede sloot te ontkomen, maar hij haalde de overkant niet: met paard en al viel hij in het water en zijn belagers hakten op hem in.

Wraak

Floris was reeds bij de eerste slagen gedood. Andere bronnen melden, dat hij nog naar de Florisberg in Muiderberg gebracht werd en daar bezweek, maar dat lijkt niet erg waarschijnlijk. Op het lichaam van Floris werden tweeëntwintig steekwonden geteld. Met de meeste van zijn ontvoerders liep het niet beter af. Allereerst werd de schildknaap van Gerard van Velsen afgeslacht. Zijn heer had hem zonder paard achtergelaten op de weg naar Naarden. De jongen werd ter plekke gelyncht. Gerard van Velsen verborg zich in slot Kronenburg, maar hij werd ontdekt en moest zich na een korte belegering overgeven. Gerard van Velsen werd in Leiden berecht, gefolterd en gedood. Andere ontvoerders hadden meer geluk. Zij sloegen onmiddellijk op de vlucht en verlieten het land met achterlating van hun bezittingen.

Nalatenschap

Floris V werd vermoedelijk in de abdij van Rijnsburg begraven. Hij werd opgevolgd door zijn minderjarige zoon Jan. Jan I van Holland stierf echter al op 15-jarige leeftijd en met zijn dood kwam er een einde van het Hollandse Huis. De graventitel ging naar de graaf van Henegouwen. Holland werd vanaf 1299 bestuurd door Jan van Avesnes, die als Jan II van Holland regeerde. Hierdoor ging de politiek van Floris, het vergroten van de macht van Holland, grotendeels verloren.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer geschiedenis

Biografie

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.