Peter Stuyvesant (1592-1672)

Peter Stuyvesant in Amerika

De naam van deze Nederlandse koloniaal bestuurder zal altijd verbonden blijven met New York. Peter Stuyvesant kon niet verhinderen dat Nieuw-Amsterdam door Engeland werd ingenomen. In september 1664 tekende hij de capitulatie en de Nederlandse kolonie kreeg een Engelse naam: New York.

Eerste jaren

Over het geboortejaar en de geboorteplaats van Peter Stuyvesant (ca. 1611-1672) is veel maar weinig overtuigend geschreven. Hij was de zoon van een predikant, dat weten we wel, en hij groeide op in Scherpenzeel in Friesland. Stuyvesant wilde net als zijn vader ook dominee worden, maar kon zijn theologiestudie in Franeker niet afmaken door een geruchtmakende affaire met de dochter van zijn huisbaas. Stuyvesant trad aan het begin van de jaren dertig in dienst van de West-Indische Compagnie (WIC). Hij werkte als klerk op het WIC-kantoor in Amsterdam. Later volgden aanstellingen in Fernando de Noronha, Mauritsstad en Curaçao.

Cariben

Stuyvesant werd als gouverneur van Curaçao, Aruba en Bonaire geconfronteerd met smokkelaars en handelaren die de inboorlingen slecht behandelden. Omdat hij star was en hard optrad tegen iedereen die zich niet aan de WIC-regels hield, stond hij al snel bekend als 'Koppige Piet'. In 1633 wilde hij het eiland Sint-Maarten heroveren op de Spanjaarden. Bij de eerste aanval op het eiland verbrijzelde een kanonskogel zijn rechter onderbeen. Ondanks de ondraaglijke pijn bleef hij koppig de aanval leiden. Na een belegering van bijna een maand gaf hij de expeditie op, toen bleek dat zijn soldaten niets voelden voor een aanval onder leiding van een invalide expeditieleider. Nadat zijn been was geamputeerd, keerde Peter Stuyvesant terug naar Nederland, waar hij leerde lopen met een houten been.

Nieuw-Amsterdam

De heren van de West-Indische Compagnie waren zijn krachtige optreden op Curaçao niet vergeten, toen zij in 1646 een opvolger zochten voor Willem Kieft, de gouverneur van de kolonie Nieuw-Amsterdam. Stuyvesant arriveerde in mei 1647 in Manhattan. Hij trof duizend bewoners aan die zich aan God nog gebod hielden. Er waren tientallen kroegen, maar geen kerk en ook geen school. Het zou niet gemakkelijk worden om orde te brengen in de kolonie, waar de vorige gouverneur zichzelf op een schandalige wijze verrijkt had en daardoor de meest gehate man van de kolonie was geworden. Maar er waren meer problemen. Het gebied aan de monding van de Hudson werd betwist en bedreigd door de Britten. De Engelsen beschouwden het hele stroomgebied van de Hudson als deel van hun territorium. Stuyvesant moest van de directie optreden tegen handelaren die buiten de WIC om handelden. Als gevolg hiervan nam hij schepen in beslag die handelswaar voor de Engelsen vervoerden.

Oppositie

Peter Stuyvesant trad hard op tegen kolonisten die te veel alcohol consumeerden. Bovendien wilde hij een einde maken aan de verkoop van alcohol en vuurwapens aan de indianen. Ook trad hij hard op tegen andersgelovigen. De kolonisten hadden al snel een hekel aan hem, zeker toen ze merkten dat de Engelse handelsposten zich veel beter ontwikkelde dan die van de WIC. De Nederlandse kolonisten wilden, net als de Britten, meer vrijheid van handelen. Onder aanvoering van Adriaen van der Donck eisten zij verlaging van invoerbelasting, een aanmoediging van immigratie en de mogelijkheid van particulier initiatief; dus handel buiten de WIC om. Stuyvesant bleef loyaal aan zijn opdrachtgever. Hij liet Adriaen van der Donck arresteren, maar kon niet verhinderen dat zijn medestanders een petitie naar de Staten-Generaal stuurden: Nieuw-Amsterdam zou nooit een welvarende kolonie kunnen worden als de WIC heer en meester bleef. Adriaen van der Donck ging in 1649 zijn zaak in Nederland bepleiten, maar het zou jaren duren voordat de Staten-Generaal een antwoord formuleerde.

Eerste Engelse Oorlog

Tijdens de Eerste Engelse Oorlog verslechterde de situatie van de West-Indische Compagnie in Nieuw-Amsterdam. Peter Stuyvesant kreeg vanuit Nederland de opdracht om harder op te treden tegen onruststokers en de bevolking in de kolonie verweet hem dat hij te hard optrad. Bovendien had Stuyvesant veel last van de Engelsen die de vaart met handelswaar tussen Nieuw-Amsterdam en Curaçao hinderden. De gouverneur moest bovendien strijden tegen Nieuw-Zweden, een Zweeds-Finse kolonie in Noord-Amerika bij de huidige stad Philadelphia. In 1654 probeerden de Zweden met een bezetting van Fort Casimir de Nederlandse kolonie te veroveren. Stuyvesant sloeg in 1655 terug: hij nam twee Zweedse forten in en annexeerde Nieuw-Zweden.
De Nederlandse kolonie werd door indianen aangevallen, toen Peter Stuyvesant tegen de Zweden vocht. Meer dan vijftig kolonisten kwamen bij deze aanval om het leven en meer dan honderd kolonisten werden als gevangenen meegevoerd door de indianen. Stuyvesant kon de gevangen vrijkopen en sloeg genadeloos toe. Nadat de indianen grote verliezen hadden geleden, wilden zij graag vrede sluiten met de kolonisten.

Geloofsstrijd

Toen Stuyvesant in 1655 had afgerekend met de gevaren die de kolonie van buitenaf bedreigden, begon hij aan bestrijding van de verderfelijke mentaliteit van de kolonisten van Nieuw-Amsterdam. Stuyvesant trad hard op tegen iedereen die niet leefde volgens de regels van zijn calvinistische beginselen. De gouverneur stoorde zich vooral aan het groeiend aantal joodse kolonisten. Hij wilde de joden niet dezelfde rechten geven en overtrad daarmee de aanwijzingen van de directie van de WIC. In een brief aan zijn opdrachtgever schreef hij dat hij dit minderwaardig ras, deze vijanden en godslasteraars van Christus, niet kon toelaten in zijn kolonie. Zij zouden last veroorzaken en de kolonie besmetten. Ook voormalige en praktiserende quakers moesten het ontgelden. Vanuit Nederland schreef de WIC dat ook de joden het recht hadden om hun geloof te beoefenen, zolang zij dit maar niet in het openbaar deden. Hiermee volgde de WIC het beleid van de Republiek, waarbij het protestantisme de staatsgodsdienst was en katholieken en joden niet werden gehinderd als zij hun geloof thuis beleden of daarvoor in geheime kerken samenkwamen.

Voorspoed

Peter Stuyvesant bouwde aan de oostkant van de Hudson een fraaie woning: de Bouwerij. Dit landgoed leeft voort in de naam van de wijk Bowery in het hedendaagse New York. Hij zorgde ook voor een school met behoorlijk onderwijs en ondanks het strenge beleid van Peter Stuyvesant groeide de kolonie gestaag. In 1656 waren er 120 huizen in Nieuw-Amsterdam en woonden er 1.000 kolonisten. In 1660 stonden er 340 huizen en leefden er 1.500 kolonisten. Het waren de jaren van de voorspoed. De kolonie werd uitgebreid met de nieuwe stad Nieuw-Haarlem, de tegenwoordige wijk Harlem in New York. Zijn beleid om de kolonisten dichter op elkaar in beter te verdedigen steden te laten wonen bleek nuttig, toen de indianen in 1659 de strijdbijl weer opgroeven. Stuyvesant kon de indianen met een kleine troepenmacht bedwingen, maar hij maakte een grote fout: hij stuurde twaalf indianen als slaaf naar Curaçao. De indianen zouden hem dit nooit vergeven.

Annexatie

De Britten hadden hun plan om Nieuw-Amsterdam in te nemen nog niet opgegeven. Zij kregen hulp van indianen die de als slaaf weggevoerde stamgenoten wilden wreken. Stuyvesant kon de indianen verslaan, maar toen Karel II van Engeland in maart 1664 het grootste deel van Nieuw-Engeland aan zijn broer schonk werd het lot van de kolonie bezegeld. De hertog van York stuurde een grote vloot naar Amerika om Nieuw-Amsterdam in te nemen. De kolonisten wilden en konden niet vechten: er was te weinig kruit en de overmacht was te groot. Stuyvesant probeerde nog te onderhandelen, maar daar voelden de Engelsen niets voor. Zo kon het gebeuren dat Peter Stuyvesant de Nederlandse nederzetting in september 1664 overgaf aan de Engelsen zonder dat er een schot werd gelost. Stuyvesant tekende de overgave op 24 september. Voor de Nederlandse inwoners van de stad, die nu New York heette, veranderde er niets. Zij behielden hun rechten en de Engelsen garandeerden hun vrijheid van godsdienst.

Vrede van Breda

De directie van de West-Indische Compagnie, die niets had gedaan om Peter Stuyvesant te helpen, namen hem het verlies van de kolonie kwalijk. Zij noemden hem laf en incompetent. Stuyvesant kwam in het voorjaar van 1665 naar Nederland om zijn zaak te bepleiten. De bestuurders zochten een zondebok. De Staten-Generaal vonden hem niet verantwoordelijk voor het verlies van de kolonie, maar zorgden ook niet voor eerherstel voor Peter Stuyvesant. Misschien hadden zij geen tijd om zich met dit conflict te bemoeien, want de Tweede Engelse Oorlog eiste veel aandacht op. Na de Tocht naar Chatham, waarbij admiraal Michiel de Ruyter zijn tegenstander vernederde met een aanval op de Engelse oorlogsvloot en de scheepswerven, volgde in juli 1667 de Vrede van Breda. Hierbij werd besloten dat de Engelse Scheepvaartwetten zouden worden versoepeld, waardoor de Republiek commercieel voordeel zou krijgen, dat Nieuw-Amsterdam voorlopig in Engelse handen zou blijven en dat de Republiek ter compensatie Suriname kreeg.

Herinnering

Peter Stuyvesant werkte ongeveer dertig jaar voor de West-Indische Compagnie. In 1667 keerde hij als kolonist terug in New York. Hij woonde tot zijn dood in 1672 op zijn landgoed Bouwery, waar hij in de huiskapel werd begraven. Hoewel er in verschillende Nederlandse plaatsen straten naar hem zijn vernoemd, wordt Peter Stuyvesant vooral in de Verenigde Staten en met name in New York herdacht. In de belangrijkste stad van de Verenigde Staten herinnert de Stuyvesant Street naar hem; een middelbare school draagt zijn naam en bij de plek van zijn landgoed werd een woningcomplex naar hem vernoemd: Stuyvesant Town. In de muur van de St. Mark's in-the-Bowery bracht men een replica van zijn grafsteen aan. Bij deze kerk staat ook een door Toon Dupuis gemaakt borstbeeld van Peter Stuyvesant.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer geschiedenis

Biografie

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.