Arnhem aan de Veluwezoom

Veluwezoom

De zuidelijke Veluwezoom rijst steil op vanuit het Rijndal. Veel dorpen zijn vanaf het rivierdal tegen de beboste heuvels aangebouwd of liggen daar bovenop. Daartussen ligt de stad Arnhem. De basis voor dit prachtige landschap werd ongeveer 200.000 jaar geleden gelegd in de voorlaatste ijstijd, toen het landijs vanuit het noorden oprukte tot halverwege Nederland. De ijsmassa duwde grote hoeveelheden zand, grint en stenen voor zich uit. Die bleven op de grens van het landijs liggen en vormden de stuwwallen, die wij nu de heuvelruggen van de Veluwezoom noemen.

IJzertijd

Toen het warmer werd en het ijs definitief verdween raakte het heuvelland begroeid met eiken- en berkenbossen. Ongeveer 5.500 jaar geleden vestigden de eerste boeren zich in dit gebied. Men vestigde zich aanvankelijk vooral langs de zuidelijke Veluwezoom. Zij kapten stukken bos en legden daar hun akkers aan. Vanuit de Veluwe stroomden beken naar de grote rivieren en daar ontstonden de eerste dorpen. De Veluwse bossen werden massaal gekapt. Niet alleen door boeren die een akker wilden aanleggen, maar ook om van het hout houtskool te branden. Dit houtskool werd gebruikt in de ovens waarin ijzer werd gesmolten uit ijzeroer. De stenen die ijzeroxide bevatten werden dicht onder het maaiveld op de Veluwe gedolven.

Veluwse heide

De bossen verdwenen op de Veluwe en er kwamen uitgestrekte heidevelden voor in de plaats. De schapenteelt ging een belangrijke rol spelen. De schapen leverden wol en mest. Heideplaggen werden gebruikt als ondergrond in schaapskooien. Vermengd met de uitwerpselen van de dieren werd de aldus verkregen compost jaarlijks over de akker verspreid. Door het jarenlang afgraven van de heide veranderde de Veluwe tenslotte in één grote kale vlakte. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw kwam daar verandering in. De schapenteelt kromp door goedkope wolimport en de boeren kregen dankzij de Duitse chemicus Justig von Liebig de beschikking over kunstmest. Zandverstuivingen en heidevelden op de Veluwe werden bebost met dennen en sparren, bomen die weinig van de bodem vergden en snel veel hout opleverden.

Arnhem

Rond Arnhem viel de kaalslag van de bossen mee. Dat komt omdat aan de Veluwezoom grote landgoederen door kasteeleigenaren in stand werden gehouden. Deze bosgebieden werden door de adellijke heren gebruikt als jachtgebied. Schilders als Gerard Bilders en Willem Maris legden de streek vast. De Veluwezoom werd al vroeg een aantrekkelijk woon- en recreatiegebied. De welgestelden brachten er de zomermaanden door of gingen er permanent wonen. Arnhem maakte in de negentiende eeuw een stormachtige ontwikkeling door. Drie Arnhemse baronnen hielden zich intensief bezig met de promotie van de stad. Van Palland van Rozendaal, Van Tuyll van Serooskerk en Van Heemstra schreven een boekje dat in Nederlands-Indië werd verspreid. Hierin werd Arnhem voorgesteld als een aantrekkelijke vestigingsplaats. De promotie sloeg aan. Arnhem werd al snel het Gelders Haagje genoemd.

Toerisme

De deftige reiziger kreeg gezelschap. De toeristen kwamen in grotere aantallen toen de arbeiders en de ambtenaren meer vrije dagen kregen. De toerist reisde meestal met de trein of kwam op de fiets naar Arnhem en men logeerde veelal bij familie of vrienden. Later veranderde het gedrag van de vakantieganger. De Nederlandse vakantiegangers gingen naar het buitenland, verbleven in een pension of de familie zette een tentje op een kampeerterrein in de omgeving van Arnhem op. "Arnhem werd een passantenstad, met een gemiddelde verblijfsduur van anderhalve dag per toerist," schreef Harry van Wijnen. Toch bleef de stad trekken want er is veel te zien en te beleven: de Hoge Veluwe met het Kröller Müller, het Openluchtmuseum, Burgers' Dierenpark, de vele stadsparken en de terrasjes in het centrum van Arnhem.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de geschiedenis van Arnhem. Lees meer over de geschiedenis van Arnhem. Ons interessante e-book over de geschiedenis van Arnhem is een aanrader. Deze stad heeft veel te bieden. Arnhem speelde al in de vijftiende eeuw een belangrijke rol.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Gerelateerd: geschiedenis Arnhem

Gelderland
Gemeente Arnhem
Arnhem A/Z

Arnhem is de stad die tijdens de Tweede Wereldoorlog de speerpunt vormde tijdens Operatie Market Garden. Hierbij bleek de verovering van de Rijnbrug in het centrum van Arnhem 'een brug te ver'. De Slag om Arnhem en de gevolgen hiervan ontbreken natuurlijk niet in deze uitgave. Arnhem heeft echter veel meer te bieden, dan enkel oorlogsherinneringen. De stad speelde al een belangrijke rol in de vijftiende eeuw.
Arnhem: Geschiedenis en wetenswaardigheden


Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.
Bezienswaardigheden in Gelderland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.