Spoorbrug bij Arnhem

IJzeren spoorbrug over de Rijn

De eerste spoorbrug voor de spoorlijn naar Elst, de Betuwe en Nijmegen over de Nederrijn bij Arnhem en Oosterbeek werd in 1879 gebouwd. De brug ligt aan de noordzijde van de Rijn op de grens tussen Arnhem en Oosterbeek en bestaat uit een aantal brugdelen in de uiterwaarden van de Rosandepolder. Na een hoofdoverspanning met boogbrug volgt aan de zuidzijde van de rivier nog een aanbrug. De spoorlijn scheidt ten zuiden van de Rijn de wijken Elderveld en De Laar in het oosten en de nieuwbouwwijk Schuytgraaf aan de westzijde.

Particuliere initiatieven

De eerste plannen voor een spoorverbinding tussen Arnhem en Nijmegen werden in de jaren veertig van de negentiende eeuw gemaakt. Er werd een concessie gegeven aan een particulier spoorbedrijf om een spoorlijn tussen Arnhem, via Nijmegen, naar Veghel aan te leggen, maar er werd geen gebruik van de vergunning gemaakt. Men zal zijn afgeschrikt door de kosten, want twee grote rivieren, de Waal en de Nederrijn, moesten overbrugd worden. Ook een volgend particulier plan, waarbij het traject onderdeel uitmaakte van een verbinding tussen Hamburg en Marseille, liep op niets uit. Toen ook de concessie van Bredius uit Dordrecht niet tot een daadwerkelijke spooraanleg leidde, besloot de overheid in te grijpen.

Arnhem-Nijmegen

Ten opzichte van de omringende landen liep de ontwikkeling van het Nederlandse spoorwegnet ver achter. De aanleg kwam in staatshanden en de minister benoemde een commissie die in kaart zou brengen welke spoorlijnen nog aangelegd dienden te worden. Men ontdekte al snel dat Nederland nog een aantal relevante verbindingen miste. Hiervan was de lijn Arnhem-Nijmegen de belangrijkste. "Alleen hierdoor konden het zuider- en noordernet van de Staatsspoorwegen met elkaar worden verbonden," schreef Guus Veenendaal. "In 1873 stelde de minister van Binnenlandse Zaken J.H. Geertsema daarom voor deze lijn en een lijn Zevenbergen-Zwaluwe van staatswege te doen aanleggen." Vanwege de grote bruggen over de Rijn en de Waal werden de kosten voor de Gelderse Lijn geraamd op 26 miljoen gulden. Hoofdingenieur J.G. van den Bergh maakte voor de brug bij Arnhem een eigen ontwerp, dat voorzag in twee overspanningen van ieder 93 meter, met een pijler midden in de Rijn en vijf aanbruggen van 56 meter over de uiterwaarden. De zeventien kilometer lange dubbelsporige spoorlijn tussen Arnhem-Nijmegen werd in juni 1879 zonder feestelijk vertoon geopend, want veertien dagen eerder was kroonprins Willem plotseling op 39-jarige leeftijd in Parijs overleden.

Stopplaatsen

Aan weerszijden van de Rijnbrug stonden jarenlang twee kleine stations: Oosterbeek Laag en Stopplaats Rijnbrug. Oosterbeek laag was van 1879 tot en met 1938 in gebruik. Het station is grotendeels gesloopt. Het restant werd verbouwd tot woonhuis. Treinreizigers konden van 1879 tot 1931 gebruikmaken van de Stopplaats Rijnbrug. Deze halte is bijna geheel verdwenen. Naast de Drielse Rijndijk resteert nog een stuk verharding en een toegangsweg.

Tweede Wereldoorlog

De spoorbrug werd op 10 mei 1940 opgeblazen door de Nederlandse genie om de opmars van het Duitse leger te bemoeilijken. De kapotte brug werd in november 1940 vervangen door een enkelsporige brug uit Zaltbommel. Op het spoortalud kwamen aan beide zijden van de Rijn seinhokjes, van waaruit het treinverkeer werd geregeld. Deze brug werd in september 1944 tijdens de Slag om Arnhem door de Duitsers verwoest. Hierbij werd niet alleen het deel over het water, maar werden ook de brugdelen over de uiterwaarden opgeblazen. Dankzij een geïmproviseerde brug kon het treinverkeer naar Nijmegen in december 1945 toch worden hervat. "Met een ratjetoe van hulpbruggen en noodpijlers werd voorlopig een enkelsporige verbinding gemaakt," schreef Guus Veenendaal.

Huidige spoorbrug

Deze tijdelijke brug, met onder meer een brugdeel van de spoorbrug over de Oude Maas bij Dordrecht, werd in 1952 door de huidige boogbrug vervangen. De spoorbrug werd aan het begin van de 21e eeuw opgeknapt en opnieuw geschilderd. Aan de noodzijde van de Rijn werd een deel van de spoordijk afgegraven, waardoor de rivier meer ruimte kreeg bij extreem hoge waterstanden. De aanbrug werd hiervoor verlengd met een brug met vijf pijlers.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de geschiedenis van Arnhem. Lees meer over de geschiedenis van Arnhem. Ons interessante e-book over de geschiedenis van Arnhem is een aanrader. Deze stad heeft veel te bieden. Arnhem speelde al in de vijftiende eeuw een belangrijke rol.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Gerelateerd: geschiedenis Arnhem

Gelderland
Geschiedenis Arnhem
Arnhem A/Z

Arnhem is de stad die tijdens de Tweede Wereldoorlog de speerpunt vormde tijdens Operatie Market Garden. Hierbij bleek de verovering van de Rijnbrug in het centrum van Arnhem 'een brug te ver'. De Slag om Arnhem en de gevolgen hiervan ontbreken natuurlijk niet in deze uitgave. Arnhem heeft echter veel meer te bieden, dan enkel oorlogsherinneringen. De stad speelde al een belangrijke rol in de vijftiende eeuw.
Arnhem: Geschiedenis en wetenswaardigheden


Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.
Bezienswaardigheden in Gelderland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.