Kasteel De Gelder in Wijhe

Kasteel in Overijssel

De Gelder in Wijhe was een statig kasteel in Overijssel. De bekendste eigenaar van dit landgoed was de patriot Frederik Gijsbert van Dedem. Op het schitterende landgoed herinneren twee kanonnen aan deze markante bewoner. Van De Helder resteren nog een bouwhuis en een koetshuis.

Karpers

De karpers in de slotgracht van het kasteelpark van De Gelder trekken altijd wel bezoekers. Voor een stukje brood lijken de vissen elkaar de gracht uit te willen vechten. Vooral kinderen vinden dit prachtig. Op de toegangspoort tot het kasteelpark staat de bezoeker op de zichtas van het vroegere kasteel. Naar het westen toe ziet hij in de verte nu de kerktoren van de dorpskerk van het dorpje Wijhe. Als hij achterom kijkt ziet hij de laan die naar het oosten voert. Tegenwoordig eindigt het gezichtsveld in de bossen, maar vroeger kon je kilometers ver kijken over weilanden en velden, aldus de tuinbaas van De Gelder. Juist links van die laan staat een fraaie duiventil, geschilderd in de kleuren van De Gelder.

Bouwhuis

Juist rechts van de ingang op het kasteelterrein staan nu nog een bouwhuis en een koetshuis. De rest van de bebouwing van het kasteel De Gelder is verdwenen. Voor de ingangspoort ligt een zandweg en daarvoor de Zandwetering. Over de zandwetering ligt een brug naar een kleine parkeerplaats. Op de muren van deze brug staan twee schildhoudende leeuwen, maar de schilden zijn blank.

Bloemendael

Sinds het midden van de vijftiende eeuw behoorde het goed, waarop later de havezate De Gelder werd gebouwd toe aan de familie Bloemendael. Omstreeks 1580 kwam dit terrein, dat was afgesplitst van een groter gebied dat Ten Campe heette, in eigendom van Johan van der Beecke. Hij zal op dit terrein een huis hebben gebouwd, dat door zoon Herman in 1611 aanzienlijk werd verbouwd en uitgebreid. Na het overlijden van haar vader verkreeg dochter Seina van de Beecke het goed De Gelder. Een kleindochter, eveneens Seina geheten, bracht De Gelder in haar huwelijk met Johan Grubbe van Mennigjeshave, maar het ging het echtpaar financieel niet voor de wind. Daarom verkocht ze De Gelder in 1683 aan Coenraad Willem van Dedem.

Frederik Gijsbert van Dedem

In de eeuwen dat de familie Van Dedem eigenares was van de Gelder werd het huis niet regelmatig bewoond, want sommige eigenaren verbleven veel buitenslands omdat ze in militaire dienst waren. Eén van de meest bekende heren van De Gelder was Frederik Gijsbert van Dedem. Hij was een patriot en verbleef veel in Frankrijk. Hij gaf aan het vrijkorps van Deventer toestemming om de kanonnen van zijn grootvader - die deze in de strijd om Malpaquet in 1709 had buitgemaakt - te gebruiken, maar de kozakken hadden zich over deze kanonnen ontfermd. Na zijn terugkomst op De Gelder kreeg hij als schadevergoeding twee andere kanonnen, die een tijd lang op de havezate het Nijenhuis hebben gestaan. Maar tegenwoordig staan ze weer op hun oude plaats: links en rechts van de ingang bij De Gelder.

Latere bewoners

Frederik Gijsbert heeft overigens het huis geheel laten restaureren. De familie bleef eigenaar van het De Gelder tot 1825. Toen kwam De Gelder toe aan Johanna Philippine Hermanna van Dedem, die weduwe was van Friedrich von Knobelsdorff, een Pruisische gezant, die in Konstantinopel (nu Istanboel) was overleden in 1820. Johanna ging met haar kinderen op De Gelder wonen. Zij heeft de voorgevel van De Gelder in neogotische trant laten herbouwen. Zij liet ook de wapens van Von Knobelsdorff en van Dedem in de gevel van De Gelder aanbrengen.

Herinrichting

Na 1894 werd het huis niet meer door leden van deze familie bewoond, want ze woonden liever op het Nijenhuis. Na de dood van Hendrik von Knobelsdorff werd het landgoed openbaar verkocht. Het was toen meer dan tweehonderd hectare groot en omvatte, behalve het kasteel onder meer ook nevengebouwen, koetshuizen, stallingen en een moestuin met kassen en oranjerie. De nieuwe eigenaar werd Willem Lodewijk baron de Vos van Steenwijk tot Hagenvoorde. In 1913 liet hij het huis afbreken. Hij had de bedoeling om er een geheel nieuw huis neer te zetten, maar de Eerste Wereldoorlog haalde een streep door de rekening. Wat hij wel deed was het kasteelpark opnieuw laten inrichten. Waarschijnlijk gebeurde dat door de bekende landschapsarchitect L. Springer in de jaren rond 1920.

Bezoek

De Gelder in Wijhe in Overijssel was een fraai, statig huis. Het was een vrijwel vierkant gebouw met aan de linker en rechter zijde een kleine uitbouw. Rechts van de voorgevel stond op de hoek van het gebouw een vierkante toren, die met zijn spits boven het dak van het huis uitstak. De directe omgeving bij de nog bestaande gebouwen is niet toegankelijk voor het publiek, maar in de rest van het kasteelpark kan wel worden gewandeld.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Gevers, Jhr. A.J., en A.J. Mensema; De havezaten in Salland en hun bewoners; Alphen aan den Rijn, Canaletto, 1983.

Wyck, Jhr. dr. H.W.M. van der, en drs. J. Enklaar-Lagendijk; Overijsselse buitenplaatsen; Alphen aan den Rijn, Canaletto, i.s.m. St. Nederlandse buitenplaatsen en historische landschappen,1983.

Joustra, Barbara; Landgoederen bij Olst-Wije - twee fietsroutes; uitg. Toeristisch Platform gemeente Olst Wijhe, in samenwerking met Sallands Bureau voor Toerisme, 2011, 2e druk.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.