Kasteeltuinen
Tekst: Ben Hendriks
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelen in detail
Over individuele kasteeltuinen uit de middeleeuwen is niet zo veel bekend, want er zijn nauwelijks afbeeldingen van en geen kaarten. We moeten het daarom doen met wat algemene informatie. Die wordt heel sporadisch gegeven in miniaturen uit bij voorbeeld getijdenboeken (gebedenboeken). Zo zien we op de bijgaande afbeelding, een situatie, die heel goed past bij een mogelijk kasteel.Middeleeuwen
Het is een afbeelding uit de Bijbel, want het gaat hier om koning David, die in zijn paleis de harp bespeelt en enkele dames als toehoorders heeft. In de middeleeuwen beeldde men scènes uit de Bijbel af in eigentijdse omgeving. Deze afbeelding is een detail van een miniatuur uit 'A Book of Hours van the Master of Mary of Burgundy'. Dit is een handschrift, dat werd gemaakt door een Vlaamse schilder voor Engelbert van Nassau (1451-1504), die sinds 1501 landvoogd was van alle Nederlanden. Het handschrift is verfraaid met veel prachtig gekleurde miniaturen.Ontspanning en vermaak
Ook uit miniaturen uit profane middeleeuwse boeken kunnen we zien dat de kasteeltuin het centrum was, waar de hoofse riddercultuur zich heeft ontwikkeld. De tuinen waren aangelegd voor ontspanning en vermaak.Voedsel
Bij opgravingen stuit men soms op etensresten en dergelijke, waaruit men kan afleiden, waaruit het voedsel van de kasteelbewoners heeft bestaan. Daarom weet men ook welke planten er in kasteeltuinen of uit de naaste omgeving, gegroeid hebben.Kruidentuin
Een verordening uit 812, uitgaande van Karel de Grote, regelde al dat er in elk van zijn hoven en in de kloosters, behalve groentetuinen, ook een kruidentuin aanwezig moest zijn. De verordening geeft talrijke aanwijzigen voor het kweken van nuttige planten en kruiden. Karel heeft deze verordening waarschijnlijk uitgevaardigd opdat hij er zeker van kon zijn, dat hij op alle plaatsen waar hij tijdens zijn vele rondreizen kwam, de kruiden aanwezig zouden zijn die hij bij een mogelijke ziekte nodig kon hebben. We mogen aannemen dat de ideeën uit deze verordening in de volgende eeuwen zullen hebben doorgewerkt. Daarom mogen we verwachten dat ook in de kasteeltuinen, waar uiteraard de nodige nuttige planten (graanproducten, vruchten en diverse groenten) werden gekweekt voor dagelijks gebruik, ook kruidentuinen aanwezig zullen zijn geweest. Vanzelfsprekend was daar binnen de kasteelmuren niet altijd plaats voor, maar op de voorburcht en daarbuiten, bij de boerderijen in de omgeving van een kasteel zullen, behalve nuttige planten ook kruiden zijn gekweekt.Ligging
De tuinen van Huis Bergh in het Gelderse stadje 's-Heerenberg worden al genoemd in 1461. Ze liggen niet binnen het kasteelcomplex, maar juist ten zuiden daarvan. Uit oude kaarten blijkt dat de tuinen van het Muiderslot binnen de omwalling van de voorburcht aan de westzijde van het kasteel lagen. Tegenwoordig ligt er een kruidentuin aan de oostzijde van het kasteel, tegenover de voorpoort. Of dit in de middeleeuwen ook al het geval was, is niet bekend. Er zijn, zoals al opgemerkt, geen oude afbeeldingen van deze kastelen bekend.Gebroeders Limburg
In het beroemde Getijdenboek 'Les tres riches heures de duc de Berry' (De zeer rijke uren van de hertog van Berry) zien we verscheidene afbeeldingen van kastelen met daaromheen tuinen en boerderijen. Dit handschrift, eveneens een getijdenboek, werd omstreeks 1410 vervaardigd. Een groot aantal van de miniaturen daarin werd gemaakt door de Nijmeegse Gebroeders Limburg. Op de afbeelding zien we mensen op het land aan het werk. In de ommuurde voorburcht van het kasteel zien we veel groen. Dit kan er op duiden dat daar tuinen aanwezig zijn.Muiderslot
Op de laatste afbeelding zien we de huidige kruidentuin van het Muiderslot. De opname werd gemaakt vanaf de weergang naast de poorttoren.Tuinen en parken
Toen de verdedigbare functie van het kasteel definitief voorbij was, konden kastelen geschikt gemaakt worden voor een betere, meer comfortabele bewoning. Ook de omgeving kon toen worden aangepast om het wonen in het kasteel aangenamer te laten worden. Daarbij hoorde de aanleg van tuinen en parken, waar men zich kon ontspannen. Dit proces duurde eeuwen en kwam pas goed op gang rond het begin van de zeventiende eeuw. Behalve voor stadskastelen is een kasteel tegenwoordig zonder park en tuin nauwelijks meer voor te stellen.Afbeeldingen
PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Lees verder over kastelen
Nederlandse KastelenMiddeleeuwse kastelen
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Kasteelgeschiedenis
Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Kastelen: Van motte tot buitenplaats
Nederlandse Kastelen
Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.