Kasteel Heeswijk in Bernheze

Donatus van den Bogaerde de Terbrugge

Samen met het kasteel Nemerlaer te Haeren, werd het kasteel Heeswijk achtenzestig lange jaren het slachtoffer van Donatus van den Bogaerde de Terbrugge. Hij was de eigenaar geworden van deze twee kastelen. Bij zijn dood in 1895 bleek dat Donatus een bijzondere bepaling in zijn testament had opgenomen. Hij wilde niet dat de door hem en zijn broer Louis bij elkaar vergaarde kunstvoorwerpen, die kasteel Heeswijk overvol hadden gemaakt, na zijn dood in alle windrichtingen verspreid zouden worden. En daarom bepaalde hij dat alles zo moest blijven als het was tot de jongste kleinzoon van zijn broer Amedée tachtig jaar zou zijn geworden. En dat zou het geval zijn in 1963.

Kunstcollectie

De erfgenamen van Donatus waren hier uiteraard niet blij mee en vochten het testament aan. Dat had gedeeltelijk succes, want de rechtbank te 's-Hertogenbosch bepaalde, dat de inventaris van het kasteel verkocht mocht worden. Maar de bepaling dat het kasteel niet betrokken mocht worden tot 1963 bleef gehandhaafd.
En zo werd het grootste deel van de kunstcollectie verkocht, waarvoor verschillende veilingen nodig waren.

Andreas J.L. van den Bogaerde de Terbrugge

In 1949 vestigde een erfgenaam, baron Andreas J.L. van den Bogaerde de Terbrugge, heer van Heeswijk, Dinther en Moergestel, zich met zijn vrouw in het koetshuis van het kasteel. De baron overleed in 1974. Zijn vrouw, douairière Albertine R.A.H.M.O. van den Bogaerde de Terbrugge, baronesse van Heeckeren van Kell bleef in het koetshuis wonen, maar bracht het kasteel in 1976 onder in de Stichting kasteel Heeswijk. In 1996 werd de Stichting Het Brabants Landschap eigenares van het tachtig hectaren grote landgoed, dat behalve enkele boerderijen, ook bossen, akkers en weilanden omvat. De beide stichtingen werken nauw samen, opdat er een band tussen het landgoed en het kasteel zal blijven bestaan.

Voorganger

Het huidige kasteel Heeswijk, dat in het begin van de vijftiende eeuw werd gesticht, had een voorganger. Die voorganger was een huis dat al in de elfde eeuw was opgetrokken. En zeer waarschijnlijk was dat een motte-burcht, het oudste in ons land voorkomende kastelentype. Een motte bestaat uit een kunstmatige heuvel, waarop een versterking is gebouwd. De motte wordt gemaakt door bij het graven van een ringvormige gracht de grond te gebruiken om daarmee in het midden van die gracht een kunstmatige heuvel op te werpen. De heuvel van de motte is grotendeels geslecht, maar op dezelfde plaats werd in de vijftiende eeuw het huidige kasteel gesticht. Heeswijk werd een omgrachte vierkante waterburcht met een voorburcht.

IJzertoren

In 1870 werd op de plaats van de zuidwestelijke toren van de voorburcht de zogenaamde IJzertoren gebouwd. Deze toren neemt nu een dominante positie in het gehele complex in. Tussen de voormalige wapenzaal, die later kapel werd, verrees in de negentiende eeuw een neogotische galerij, die de zuidzijde van het kasteel een wat wonderlijk aanzien geeft.

Middeleeuws kasteel

De oorspronkelijke motte werd vermoedelijk bewoond door het geslacht van Heeswijk, dat werd opgevolgd door het geslacht van Benthem, omdat een erfdochter met de Gelderse edelman Walraven van Benthem trouwde. Een eeuw later kwam het kasteel aan Hendrik van der Leck, die het middeleeuwse kasteel liet bouwen.

Belegeringen

In de jaren 1371/2 en 1398 werd het kasteel meermalen door de Geldersen belegerd, maar Heeswijk bleek een machtige burcht te zijn. Dat ondervond prins Maurits rond 1600 ook, maar zijn broer, Frederik Hendrik, kreeg het kasteel in handen zonder er veel moeite voor te hoeven doen. Waarschijnlijk was zijn bijnaam 'De Stedendwinger' al voldoende om de kastelein van het kasteel in 1629 angst aan te jagen. Hij gaf zich zonder slag of stoot aan de prins over.

Buitenplaats

Na de tachtigjarige oorlog was de rol van Heeswijk als verdedigbaar kasteel wel uitgespeeld. Het werd wat rustiger rond het kasteel. In de negentiende eeuw werd het kasteel min of meer een buitenplaats, die als woonplaats ging dienen voor hoge ambtenaren en officieren van koning Willem I. Willem I benoemde de uit Zuid-Nederland afkomstige baron Andreas Johannes Ludovicus van de Bogaerde de Terbrugge (1787-1855) tot zijn gouverneur in Noord-Brabant. Deze baron kocht kasteel Heeswijk in 1835 om het als woning te gaan gebruiken. Hij liet het kasteel verbouwen. In 1871 werd de gehele zuidzijde van het complex herbouwd.
In het embleem van de Stichting Kasteel Heeswijk leeft het wapen van de baronnen van de Bogaerde de Terbrugge voort.

Stichting kasteel Heeswijk

De Stichting kasteel Heeswijk probeert het kasteel in stand te houden door er allerlei activiteiten te laten plaats vinden. Ook is het kasteel geschikt gemaakt om het voor het publiek toegankelijk te maken. Ofschoon het kasteel nog maar een fractie van de kunstcollectie bevat, die het eens had, is een bezoek aan het kasteel niettemin zeer de moeite waard. Het kasteel is op verschillende dagen van de week open; 's zomers wat vaker dan 's winters. Zondags is het kasteel bijna altijd geopend. Raadpleeg de website van het kasteel.

Ligging

Kasteel Heeswijk ligt aan een zijweg van de weg die van Berlicum naar Heeswijk-Dinther voert. Juist voor het dorp Heeswijk ligt het kasteel aan de rechterkant van de weg. De afslag naar het kasteel is duidelijk aangegeven.

Oorlogsmonument

Aan de zuidzijde van kasteel Heeswijk, tegenover de ingang naar de voorburcht ligt een klein parkje met een eenvoudig monument. Dit monument is hier geplaatst op 17 september 1994 ter herdenking van de luchtlandingen, die vijftig jaar eerder hebben plaats gevonden.
Kasteel Heeswijk en monument

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Kasteel Heeswijk te Bernheze is opgenomen in Kastelen in Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kastelen en paleizen

In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland

Literatuur

A.I.J.M. Schellart en W. van Stuijvenberg, Kastelen in Nederland, een rondreis langs burchten en kastelen in ons land, Amsterdam/Den Haag, 1984.

Nederlands Adelsboek, jrg. 80 (1989), Den Haag, 1990.

Esther Becx e.a., Kastelengids van Noord-Brabant, Utrecht, 1999.

Drs. M.E. Becx, Kasteel Heeswijk, Heeswijk, 2000.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland
Kasteel Heeswijk Dossier

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.