Kasteel Huis te Heemstede

Kasteel in Noord-Holland

Het Huis te Heemstede, dat ook de Oude Hof of het Oude Slot wordt genoemd, staat in Heemstede in Noord-Holland. Het kasteel werd in de dertiende eeuw door de graaf van Holland in leen gegeven aan een heer van Hoylede. Of het de vader Reinier was of de zoon Dirk is niet precies bekend. De Hoyledes kwamen uit de omgeving van Rotterdam, maar hadden vermoedelijk familiebetrekkingen met de Van Heemstedes, want ze voerden vrijwel het zelfde familiewapen.

Onderzoek

Het eerste slot van Heemstede werd gebouwd in de tweede helft van de dertiende eeuw. Hoewel er geen afbeeldingen uit die tijd zijn, is uit opgravingen wel bekend hoe dit kasteel er ongeveer uit moet hebben gezien. Er was een woontoren met een woonvleugel, geflankeerd door een poortgebouw naar een brug over de gracht. Maar in 1420 blijkt de woontoren al verdwenen te zijn. In dit jaar blijkt het poortgebouw verbouwd te zijn en twee vleugels te hebben. In 1645 blijkt het aanzien van het slot weer veranderd te zijn. Een vogelvluchttekening uit dat jaar laat zien dat het slot omgeven wordt door een brede gracht en toegankelijk is met een brug. Het kasteelterrein is geheel omsloten met gebouwen en het kasteel heeft dan twee torens. Een ronde hoektoren en een veelkantige traptoren op de binnenplaats.
Slot Heemstede is dus vele malen herbouwd, maar dat is geen wonder in een periode, waarin verwoesting van kastelen schering en inslag is.

Bewoners

In de eerste eeuwen van zijn bestaan waren de heren van Heemstede de eigenaren van het kasteel. Omstreeks 1500 trouwt de erfdochter met Roeland le Fèvre, maar zijn zoon gaat zich toch weer met de familienaam Van Heemstede tooien. Hij stak zich echter zwaar in de schulden en verdween met de noorderzon. Later deed hij afstand van zijn rechten en kwam slot Heemstede in het bezit van de familie van Lokhorst en daarna van Van Gent.
Dit was de laatste adellijke familie, die het slot heeft bewoond, want daarna kwam Heemstede in handen van een Amsterdamse koopman, Hendrik Hovijne. Hij had Heemstede gekocht in 1607, maar zijn erfgenamen verkochten het slot aan Adriaan Pauw (1585-1653).
Deze illustere figuur was raadpensionaris geweest en in die functie aanwezig geweest in Münster bij het sluiten van de vrede na de Tachtigjarige oorlog. Hij verbouwde het kasteel volgens de opvattingen in die tijd tot een meer bewoonbaar en meer comfortabel tehuis. Heemstede werd een soort lustslot.

Pons Pacis

Eén van de vernieuwingen, die Adriaan Pauw heeft aangebracht en die de tand des tijds hebben overleefd is de Vredesbrug, de Pons Pacis.
Adriaen Pauw liet deze brug in 1648 bouwen naar aanleiding van de Vrede van Munster. Het materiaal voor deze brug bestaat uit stukken steen van de Marepoort in Leiden. De brug is een tijd lang afgebroken en opgeborgen geweest en daarna weer met zorg op de oude plaats teruggebracht. De ontbrekende bollen zijn nieuw en komen uit Osnabrück en de Tower van London.

Adriaan

Dat Adriaan Pauw een belangrijk man was in zijn tijd wordt wel aangetoond door de bezoekers die hij op Heemstede ontving. Dat waren in 1623 Frederik, de koning van Bohemen, in 1638 Maria de Medici, de koningin-moeder van Frankrijk en in 1638 Maria Henriette, die koningin van Engeland was.
Pauw overleed in 1653 en had al bij zijn leven bepaald dat Heemstede moest overgaan naar zijn derde zoon, Gerard Pauw. Het kasteel bleef tot het begin van de negentiende eeuw in handen van nakomelingen van Adriaan Pauw.

Afbraak

In 1809 werd Heemstede verkocht aan Jacob Scholting, die het slot weer vlot doorverkocht aan Jan Dolleman, die schout en secretaris was van Heemstede. Hij maakte een begin met de afbraak van het slot, maar in verband met zijn dood zou zijn weduwe de sloop voltooien met uitzondering van enkele bijgebouwen. Daarna verkocht ze het terrein weer aan de vorige eigenaar, Jacob Scholting. Deze Jacob verkocht in 1816 de ambachtsheerlijkheid van Heemstede, met het slotterrein, de daarop nog staande gebouwen en de Vredesbrug aan Marten Adriaan Beels. De familie Beels bleef lang eigenaar van wat er over was van Heemstede en verkocht ten slotte het geheel aan de gemeente Heemstede.

Bestemming

In 1947 werden er uitgebreide opgravingen verricht door J.G.N. Renaud. Het was de bedoeling dat deze opgravingen zouden worden geconsolideerd, zodat het publiek een indruk kon krijgen van de omvang en de indeling van het oude slot, maar dat ging niet door. Wel werden de nog bestaande gebouwen, het nederhuis, de duivenpoort en de theeschenkerij gerestaureerd. De gebouwen, werden aanvankelijk het middelpunt van een cultureel centrum en kregen dus een goede bestemming.
Op het terras van het Oude Slot, zoals Heemstede nu vaak wordt genoemd, staat een beeldje van het hoofd van Adriaan Pauw, dat werd geschonken door de Vereniging Oud Heemstede-Bennebroek. Pauw blijft dus na al die eeuwen nog steeds een wakend oog houden over de gang van zaken.
Tegenwoordig is het Oude Slot een Bourgondische locatie op een vier hectare groot landgoed, te midden van waterpartijen, weilanden en tuinen, met een restaurant en mogelijkheden voor seminars, recepties en dergelijke.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Renaud, J.G.N.; Het huis en de heren van Heemstede tijdens de middeleeuwen, Bennebroek, Ver. Oud-Heemstede, 1952.

Groesbeek, Mr. J.W.; Middeleeuwse kastelen van Noord-Holland. Hun bewoners en bewogen geschiedenis; Rijswijk, Elmar, 1981.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.