Kasteel Wittem

Kasteel in Limburg

Al in de vroege middeleeuwen ontstond een hof in Wittem. In de dertiende eeuw bouwde men hier een kasteel aan de Geul. Dit kasteel raakte tijdens de Tachtigjarige Oorlog en de Hollandse Oorlog beschadigd. Kasteel Wittem werd in de negentiende eeuw in neogotische stijl herbouwd. Kasteel Wittem is nu een parel in het landschap van de Geul.

Geul

Als men van Gulpen naar Vaals rijdt, ziet men, direct na het verlaten van het dorp, de brug over de Geul. Direct ten noorden hiervan kan men dan aan de linkerzijde van de weg het kasteel Wittem zien liggen. Het kasteel ligt juist ten westen van een klooster uit de achttiende eeuw. Pas laat kwam hier het dorpje Wittem tot ontwikkeling.

Hof Witham

Waarschijnlijk is op deze plaats al in de vroege middeleeuwen een hof aanwezig geweest, die toen nog Witham heette. Via een erfenis van haar vader kwam Wittem in het begin van de twaalfde eeuw in handen van Guda, die de echtgenote was van Thibald van Voeren. Zij vermaakte haar bezit aan de Sint Jacobsabdij in Luik, maar in 1213 bleken de heerlijke rechten in handen te zijn van de familie van Julémont, die beschouwd wordt als de stichter van het kasteel Wittem. Deze familie had meer kastelen in haar bezit in Limburg.

Jan van Cosselaar

In 1344 werd het kasteel verkocht aan een bastaardzoon van de hertog van Brabant Jan van Cosselaar, die zijn bezit uitbreidde met enkele omliggende dorpen. Waarschijnlijk was een zoon van deze Jan van Cosselaar de opdrachtgever voor een grote uitbreiding van het oorspronkelijke kasteel. In 1466 werd Wittem verkocht aan zijn verre familielid Floris I van Pallandt.

Keizer Karel V

In 1520 kregen de Van Pallandts hoog bezoek: keizer Karel V kwam logeren. En dat ging niet ongemerkt voorbij, want de keizer maakte van Wittem een vrije heerlijkheid. Kort daarna echter werd Wittem geconfronteerd met zware gevechten rond het kasteel, dat zo strategisch aan de Geul lag. Spaanse troepen slaagden er in 1569 in om het kasteel op te blazen. Floris II, die min of meer een ruïne erfde, heeft het kasteel toch weer opgebouwd, want in 1619 bleek Wittem weer goed bewoonbaar te zijn. Omdat Floris II van Pallandt kinderloos stierf, kwam Wittem in het bezit van Wolraad, graaf Van Waldeck Pyrmont, die onder meer gouverneur van Maastricht was.

Rijksgraafschap

Na enkele bezitswisselingen kwam Wittem in het bezit van Ferdinand Adolf von Plettenberg, die de heerlijkheid wist uit te breiden met de heerlijkheden Eys en Slenaken. In 1732 werd Wittem verheven tot het Rijksgraafschap Wittem, maar het einde van het graafschap kwam toen de Franse bezetting in 1794 ook Zuid-Limburg bereikte. Het kasteel werd geconfisqueerd, maar werd later doorverkocht aan Simon Merkelbach, de toenmalige pachter van de boerderij. Deze familie heeft het kasteel weer opgebouwd. Een latere generatie verkocht het kasteel in 1958 aan J.F. Rooding, die van Wittem een hotel-restaurant maakte.

Toren

Het oorspronkelijke middeleeuwse kasteel, dat dus uit de dertiende eeuw stamt, was een sterk kasteel met een grote centrale toren. Deze toren werd echter bouwvallig. Misschien was de oorzaak wel terug te voeren op het drassige terrein, waarop het kasteel was gebouwd. Hoe dan ook, de toren moest omstreeks 1532 acht meter worden verlaagd. Het kasteel was gelegen in een dubbele omgrachting met een wal tussen de twee grachten, die natuurlijk zeer bijdroeg aan de verdedigbaarheid van het kasteel.

Ruïne

In de Tachtigjarige Oorlog heeft het kasteel veel te lijden gehad van de machtswisselingen. Ook aan het einde van de zeventiende eeuw waren er weer Franse troepen die delen van het kasteel wisten op te blazen. Pas in het begin van de achttiende eeuw kon er aan gedacht worden het kasteel weer behoorlijk op te knappen. De toenmalige eigenaar Von Plettenberg gaf de bekende bouwmeester Schlaun opdracht om delen van het oude kasteel af te breken en de rest te herbouwen. Maar Von Plettenberg veranderde van mening en de bouw kwam stil te liggen. Wittem bleef bouwvallig en dus min of meer een ruïne.

Voorplein Kasteel Wittem

Restauratie

Pas de familie Merkelbach zou Wittem in de huidige definitieve vorm brengen. Deze familie liet het kasteel in het begin van de achttiende eeuw in neogotische stijl restaureren. Er werden weer delen van het oude kasteel gesloopt en Wittem kreeg ongeveer de vorm, zoals het er nu nog uitziet, een L-vorm. Maar pas in 1840 werd de huidige toreningang gebouwd. De ronde toren aan de achterzijde werd gehandhaafd.

Parel aan de Geul

Als zo vele andere kastelen heeft ook kasteel Wittem een horeca-functie gekregen. Sinds 1958 werd kasteel Wittem een hotel-restaurant. Op 1 maart 2011 heropende het kasteel de hoteldeuren voor andere leden uit de hoteliersfamilie, die voor het eerst in 1958 in kasteel Wittem een hotel exploiteerde. Kasteel Wittem heeft dus een veel bewogen leven achter de rug, maar is een parel in het landschap van de Geul.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Hupperetz, Wim, Ben Olde Meierink en Ronald Rommes (red.); Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800); Utrecht, Matrijs, 2005, p. 479-482.

Vogelzang, Fred; Nieuwe functies voor kastelen en buitenplaatsen. Een eeuw herbestemming; Wijk bij Duurstede, NKS, 2015, p. 110-113.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.