Kasteel Waardenburg in Holten

Versterking aan handelsweg naar Westfalen

In de veertiende eeuw was de bisschop van Utrecht, het Sticht, ook de landsheer van het Oversticht of Overijssel. Omdat de bisschop nog al last had van invallen van vooral de Geldersen in Salland, liet hij een landweer aanleg, die bij de Swormertoren in Deventer begon en naar het oosten liep. Juist ten zuiden van Holten, waar de handelsweg van Deventer naar Westfalen liep, liet de bisschop een versterking bouwen, het kasteel de Waardenborg. Dit kasteeltje werd ook het Huis te Holten genoemd.

Brand in De Waardenborg

In 1378 kwam het eerste kasteel de Waardenborg gereed. De stad Deventer zette in overleg met de bisschop een kastelein op het kasteel, die burger was van de stad Deventer. Al na enkele jaren werd het kasteel door Hendrik van Somisse, namens de opstandige rentmeester van Salland, Hendrik van Stakenborgh, in brand gestoken.

Tolheffing

Enkele jaren later werd het kasteel De Waardenborg echter weer opgebouwd, maar kennelijk vond de bisschop Frederik van Blankenheim het kasteeltje niet sterk genoeg, want hij benoemde in 1401 de Deventer burger Gerrit Borre tot nieuwe kastelein. Gerrit Borre pachtte het kasteel voor zeventig Sallandse guldens per jaar. Hij mocht hier tol heffen, maar moest, met een kleine bezetting de doorgang verdedigen, want hier liep de belangrijke handelsweg van Deventer naar Westfalen.

Gerrit Borre

Gerrit Borre kreeg de opdracht het kasteeltje aanzienlijk te versterken. Wellicht is het aan deze Gerrit te danken, dat de Waardenborg muren kreeg van anderhalve meter dik. Het kasteeltje mat ongeveer 25 bij 30 meter. Aan de noordzijde stond een groot poortgebouw, dat waarschijnlijk een soort woontoren was. Aan de zuidzijde van het kasteelterrein stonden op de hoekpunten van de muren twee torens. Aan de buitenzijde van de muren werden ook enkele steunberen opgetrokken. Het is de vraag of er binnen de muren van het kasteel ooit gebouwen hebben gestaan, want tijdens de opgravingen is er niets van teruggevonden. Het kasteeltje werd omgeven door een ongeveer twintig meter brede gracht. Deze gracht had een diepte van enkele meters.

Afbraak onder Karel V

In 1528 werd het wereldgezag van het Sticht en het Oversticht door de bisschop overgedragen aan de landsheer Karel V. Deze liet het verdedigingsstelsel in deze streken saneren. Daarbij bleek het handhaven van het kasteel De Waardenborg niet meer nodig. Daarom werd het kasteel afgebroken. Kasteel De Waardenborg heeft in zijn korte bestaan daarom nauwelijks een rol gespeeld in de geschiedenis van de provincie Overijssel.

Restant

Opgraving

In 1972 werd het kruispunt van de wegen van Holten naar Markelo en Rijssen gereconstrueerd, waarbij men op de fundamenten van De Waardenborg stootte. Het R.O.B. in Amersfoort kreeg gelegenheid om een uitvoerige opgraving te doen. Omdat de plannen voor de wegconstructie het handhaven van het opgravingsterrein niet in de weg stonden, werd besloten de kasteelrestanten te consolideren, zodat de fundamenten van het Huis te Holten voor het nageslacht bewaard konden blijven. Deze consolidatie werd in 1973 voltooid.

Ligging

Het kasteeltje Waardenborg ligt juist ten noordoosten van de rotonde, die de kruising vormt van de weg van Markelo naar Holten en de weg naar Rijssen. Vanaf een parallelweg juist ten noorden van het kasteelterrein, kan het kasteeltje goed waargenomen worden. Bij de vroegere noordelijke ingang staat een informatiebord waarop gegevens zijn vermeld over het kasteel en zijn kasteleins en waarop een plattegrond van het kasteel is aangebracht. Het is jammer dat de kasteelgracht maar nauwelijks water bevat.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Kasteel Waardenburg in Holten komt ook voor in onze uitgave Kastelen in Nederland 7.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Drs. R.H.J. Klok, Archeologisch reisboek voor Nederland, Haarlem, 1977.

H.L. Janssen e.a., 1000 jaar Kastelen in Nederland, functie en vorm door de eeuwen heen, Utrecht, 1996.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.