Kasteel Zypendaal
Tekst: Ben Hendriks
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Buitenplaats in Arnhem
Foto Ben Hendriks: Huis Zypendaal
Al voor 1650 stond in het noorden van Arnhem, op de plaats van het huidige 'kasteel' Zypendaal een buitenhuis. Het landgoed heette toen De Syp. Het huis en omgeving werden uit een nalatenschap toebedeeld aan Laurens Swaenswijck en zijn vrouw Petronella Paigniet, maar dit echtpaar verkocht hun erfdeel al enkele jaren later aan Abraham Tulleken. Vermoedelijk hebben deze Abraham Tulleken en zijn vrouw Gerhardina Everwijn hier een nieuw huis laten bouwen, want in de achtergevel van het huidige Zypendaal bevindt zich een gedenksteen met de teksten 'Zypendal' en 'Anno 1650'. De naam Zypendaal zal zijn afgeleid van het water dat hier uit de grond sijpelt.Geen kasteel
Hoewel Zypendaal veelal wordt aangeduid als kasteel Zypendaal, is het gebouw geen kasteel, maar een buitenhuis, want er is geen middeleeuwse voorganger van het huis bekend. Van dit door Tulleken en zijn vrouw gebouwde huis zijn verschillende afbeeldingen bekend. Op een van de oudste afbeeldingen zien we de achterzijde van het huis, zoals het er in de achttiende eeuw uitzag. Het huis was gebouwd in een kruisvorm, die op het anonieme schilderij duidelijk te zien is. Evenals Swaanswijk en zijn vrouw hebben ook Tulleken en zijn vrouw niet lang van 'De Syp' kunnen genieten, want al in 1654 werd Zypendaal door hun erfgenamen overgedragen aan Willem Everwijn en diens vrouw Geertuid Kelffken. Na hen volgden nog enkele andere eigenaren tot het goed Zypendaal door de stad Arnhem in 1743 werd overgedragen aan mr. Hendrik Willem Brantsen en zijn vrouw Johanna Elisabeth de Vree. Zypendaal zal tot in de twintigste eeuw in het bezit van deze familie blijven.Brantsen
De familie Brantsen is vermoedelijk afkomstig uit de streek tussen Ede en Barneveld. De familie is in de hele streek, oostelijk van Arnhem zeer bekend, omdat vele leden van deze familie hier een stadshuis of buitenhuis hebben bewoond. Behalve Zypendaal waren dat onder meer het huis Hulkestein in Arnhem, de Rhederhof in Rheden, Rhederoord in De Steeg en Wielbergen in Angerlo. De familie Brantsen was gelieerd aan de adellijke families Van Heeckeren van Kell en Van Limburg Stirum.Nieuw huis
Achterzijde Zypendaal in 1740
De nieuwe eigenaar liet omstreeks 1760 een nieuw huis bouwen, iets ten zuiden van de plaats waar het oude huis stond. Het werd een rechthoekig huis met twee bouwhuizen, zoals is te zien op de litho van F. Buffa uit het midden van de negentiende eeuw. Het werd een relatief eenvoudig, omgracht huis met een souterrain, een verdieping en een zolderverdieping onder een schilddak zonder torens.Pierre Cuypers
In 1883 maakte de bekende architect Pierre Cuypers een verbouwingsplan voor Zypendaal. Van de uitvoering daarvan kwam niet erg veel terecht, want de familie Brantsen vond het waarschijnlijk niet hun smaak. Wel werd de gehele kap van het huis vernieuwd. Er werd aan de achterzijde een toren gebouwd en er kwam een vestibule aan de voorzijde met een plat dak en een eenvoudige balustrade. Aan de achterzijde kwam nog een uitbouw, zonder verdieping met plat dak. Deze uitbouw werd omstreeks 1900 met een verdieping verhoogd. Nog in de negentiende eeuw werd het interieur aangepast, veelal in de Lodewijk XV-stijl.Schouw
In een van de kamers bevindt zich een schouw, die afkomstig is van het huis Den Doorn uit Zwollerkerspel. Hij is afkomstig van baron van Haersolte, een vroegere bewoner van Den Doorn, die naar een huis op het Nieuwe Plein in Arnhem verhuisde.Kapel
De heer Tiemens onthult in zijn artikel dat er op Zypendaal ooit een kapel is geweest. Vermoedelijk was deze bedoeld voor het huispersoneel, maar hij werd daarvoor nooit gebruikt. Op de zolder bevindt zich een vertrek met een houten tongewelf. Ten tijde van het maken van deze 'kapel' kwam een predikant uit Schaarsbergen dagelijks een Bijbelbespreking houden met de werklieden, maar nog voordat de 'kapel' klaar was, vertrok hij al naar Voorthuizen.Zypendaal in de negentiende eeuw
Huis Zypendaal in 1850
Laatste bewoner
In 1828 werden twee leden van de familie Brantsen verheven in de Nederlandse adel. Aan mr. Derk Willem Gerard (1801-1851) werd de titel van baron verleend. De laatste bewoonster van Zypendaal was barones Alwine Agnes Brantsen-Bohlen (1841-1926). Zij was de weduwe van Willem Gerard Brantsen (1831-1889), een zoon van Derk Willem Gerard. De barones overleed op Zypendaal in 1926. Al voor haar dood waren er onderhandelingen gevoerd met de gemeente Arnhem om Zypendaal over te nemen, maar dit leidde niet tot een overeenkomst. Na de dood van de barones kwam het landgoed Zypendaal aan dr. J.C. Hartogs, die directeur was van de Enka in Arnhem. Hij stond het landgoed in bruikleen af aan de gemeente Arnhem, met het recht van koop. In 1930 kon de gemeente van dit aanbod gebruik maken.Geldersche Kasteelen
Het huis werd een tijd lang pension. In de jaren tot 1950 heeft het inwendige nog al geleden door verschillende bewoners. In dat jaar kwam de Luchtmachtstaf in het huis, maar deze instelling heeft veel aan onderhoud gedaan. In latere jaren was er wel een ingrijpende restauratie nodig, want er bleek een ernstige zwamontwikkeling in het huis te zijn opgetreden. In 1975 werd het huis Zypendaal, in langdurige erfpacht, betrokken door de Stichtingen Vrienden van de Geldersche Kasteelen en de Stichting Het Geldersch Landschap, die in later jaren samen zijn gegaan en nog steeds op Zypendaal hun hoofdkwartier hebben.Toegankelijkheid
Het fraaie park rond Zypendaal is voor iedereen toegankelijk en het huis kan gedeeltelijk worden bezichtigd.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Literatuur
Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie
Kastelen NederlandLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Kastelen in Gelderland
In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.Kastelen in Gelderland
Kasteelgeschiedenis
Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Kastelen: Van motte tot buitenplaats
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.