Jordaanoproer in juli 1934

Gewelddadigheden in Amsterdam

In 1934 kwam het in de crisistijd tot gewelddadigheden in de hoofdstad toen het steunbedrag voor de werklozen werd verlaagd, maar er was meer aan de hand. Hierdoor liep een demonstratie uit tot een gewelddadig treffen waarbij vijf mensen de dood vonden. De rust in de volkswijk werd pas hersteld na hard optreden van politie en leger.

Crisistijd

Op 24 oktober 1929 begon na de beurskrach in New York een economische crisis die in de jaren dertig ook in Nederland en andere West-Europese landen tot grote problemen leden. Door de teruglopende vraag naar producten werden bedrijven gedwongen om personeel te ontslaan. Bovendien waren ondernemers die minder hard getroffen werden door de crisis huiverig om nieuw personeel aan te nemen. Hierdoor kwam Nederland in steeds ernstiger economische problemen. Deze jaren wordt daarom wel aangeduid als crisisjaren.

Gouden standaard

De werklozen hadden nauwelijks nog kans om aan het werk te komen. Zij waren afhankelijk van steunuitkeringen en hulp van kerken en andere organisaties. De steun was zeer karig. Vooral in de oudere arbeidersbuurten werd daardoor veel armoede geleden. Ondanks deze problemen koos de Nederlandse regering er voor om vast te houden aan bezuinigingen en de gouden standaard. Andere landen hadden hun wisselkoers al aangepast om hun export te bevorderen, maar Nederland hield vast aan de vaste verhouding met de goudprijs: de gouden standaard.

Communisten en NSB

Op 4 juli 1934 kwamen de communisten bij elkaar in De Harmonie aan de Rozengracht om te vergaderen over de door de regering aangekondigde steunverlaging. Die avond zou ook de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) een bijeenkomst houden in de Indische Buurt. Hierdoor trokken ook de tegenstanders van de NSB naar de Indische Buurt. Door het overlijden van prins Hendrik werd de vergadering van de NSB afgelast. De tegenstanders van de NSB gingen nu demonstreren tegen de verlaging van de werkloosheidsuitkering. Ook de communisten in de Jordaan gingen na de bijeenkomst in de Harmonie de straat op. Toen de demonstranten werden tegengehouden door de politie, ontstond een gevecht waarbij stenen en dakpannen naar de politie werden gegooid en politieagenten gebruik maakten van hun vuurwapen.

Volksopstand

De volgende dag brak in de Jordaan een volksopstand uit. De straten werden opengebroken. De demonstraten wierpen barricades op. De Amsterdamse politie slaagde er niet in om het oproer te beteugelen. Na enkele dagen gelastte Hendrik Colijn een harder optreden van de politie in Amsterdam. Het leger werd ingezet. In november 1934 rapporteerde de Amsterdamse hoofdcommissaris Hendrik Versteeg over het Jordaanoproer: vijf doden, 56 mensen raakten zwaargewond en er werden in Amsterdam 107 arrestaties verricht. Er werden ook huiszoekingen verricht bij het communistische dagblad 'De Tribune' en bij leden van de Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP). Piet Schmidt, de voorzitter van de OSP, werd veroordeeld wegens opruiing. Hij kreeg vijf maanden gevangenisstraf. Tientallen relschoppers werden in de maanden die volgden berecht. Velen kregen enkele maanden gevangenisstraf.

Herdenking

Bij de ingang van de Noorderkerk werd in juni 1987 het monument Jordaanoproer van Sofie Hupkens onthuld. De plaatsing van het bronzen beeld kwam dankzij het 'Komitee Herdenking Jordaanoproer 1934-1984' tot stand. Dit comité was ook verantwoordelijk voor de tentoonstelling 'Harde guldens, harde tijden' over de crisistijd en het Jordaanoproer. Deze expositie in het Bolshuis in Amsterdam werd geopend door de toenmalige burgemeester Ed van Thijn.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan geschiedenis van Amsterdam. Lees Amsterdam: Stadsgeschiedenis in 150 episoden als u uw bezoek aan Amsterdam wilt voorbereiden of meer wilt weten over de geschiedenis van Amsterdam. Het Jordaanoproer komt ook voor in onze uitgave Amsterdam: Stadsgeschiedenis in 150 episoden.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Vervolg uw reis door Amsterdam

Amsterdam Hoofdpagina
ABC van Amsterdam

Ruud van Capelleveen schrijft regelmatig een artikel over de rijke geschiedenis van de hoofdstad van Nederland. In dit e-book verzamelde hij 150 verhalen die zijn grote interesse en betrokkenheid tonen. Deze uitgave over Amsterdam bevat 150 episoden uit de rijke geschiedenis van Amsterdam aan de hand van interessante plaatsen en opmerkelijke verhalen. U kunt de geschiedenis van deze prachtige stad en zijn soms eigenwijze inwoners volgen vanaf de middeleeuwen tot in deze tijd.
Amsterdam


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.