Teylers Hofje

Armenzorg in Haarlem

Van de fondsen voor armenzorg uit het legaat van Pieter Teyler werd in 1787 het Teylers Hofje in Haarlem opgericht. Het hofje aan de Koudenhorn 64a werd ontworpen door architect Leendert Viervant. Het hofje kreeg ook een ingang aan de Teylershofjestraat. het Teylers Hofje wordt beheerd door Vereniging Hendrick de Keyser.

Liefdadigheid

Het hofje werd gebouwd op de plaats waar een bierbrouwerij stond. Dit was niet het eerste hofje dat Teyler financierde. Pieter Teyler kocht in 1729 een hofje aan het Klein Heiligland. De huisjes in het Coymanshofje of Koldershofje werden bewoond door hulpbehoevende vrouwen. Teyler trok zich het lot van armen en wezen aan. Hij zette zich in als bestuurder en gaf geld aan de minderbedeelden. Pensioen en AOW bestonden nog niet. Oude mensen werkten zolang mogelijk mee in het familiebedrijf. In ruil hiervoor kregen zij kost en inwoning. Ouderen zonder kinderen waren aangewezen op de goedwillendheid van anderen: de kerk en de welgestelde burgers.

Hofjes

"Het was vaak moeilijk gezinnen te vinden waarin arme oude mensen en weeskinderen konden worden ondergebracht," schreef dr. H.C. de Wolf. "Bovendien was het erg kostbaar. Vandaar dat er instellingen ontstonden waarin armen werden gehuisvest en een volledige verzorging kregen." Het hofje is een typisch Nederlands verschijnsel. Deze hofjes werden opgericht door rijke burgers. Het mes sneed aan twee zijden: met een investering in het onroerend goed stelden zij hun eigen pensioen zeker en tegelijkertijd deden zij iets goeds voor de maatschappij. De exploitatie van de hofjes bleef in handen van de welgestelde burgers. Zij bepaalden de normen en waarden, ook als zij via een legaat na hun dood regeerden over de bewoners van het hofje dat hun naam droeg. Meestal moesten de bewoners aan godsdienstige normen voldoen. De armenzorg was een middel om de mensen in de kerk te houden of te krijgen. In het algemeen was het leven in een hofje streng gereglementeerd. De bewoners moesten vroeg opstaan, veel bidden en vroeg naar bed. Het hofje was zodanig ontworpen dat de sociale controle optimaal was. "Zij mochten niet zo maar iedereen ontvangen en zeker voor de nacht moest iedere vreemde het hofje hebben verlaten," schreef H.C. de Wolf. Meestal was er een conciërge die toezicht uitoefende en de poort aan het einde van de dag sloot.

Haarlem Hofjesstad

Haarlem kent behalve de door Teyler gefinancierde huisjes nog enkele vroege voorzieningen voor ouderen. Haarlem is met tweeëntwintig hofjes een echte hofjesstad. Een voorbeeld hiervan zijn de Proveniershuizen of Gasthuishuisjes tegenover het Frans Halsmuseum. Het gaat hierbij om een twaalftal uiterst gave zeventiende-eeuwse panden met een identieke trapgevel. Deze huisjes maakten in vroeger dagen onderdeel uit van het Sint-Elisabetsgasthuis.

Koudenhorn

Pieter Teyler bestemde het hofje aan de Koudenhorn 64a voor dames boven de zeventig. Dit hofje wordt nog altijd bevolkt door vrouwen. De door Teyler vastgestelde leeftijdseis schijnt niet meer van belang te zijn. Er wonen tegenwoordig veel jongere vrouwen in het Teylers Hofje. U kunt dit zelf constateren, want het hofje kan bezocht worden. De ingang aan de Koudenhorn is de meest gebruikte ingang naar het hofje. Teylers Hofje heeft ook een achteringang aan de Teylershofjesstraat, maar deze ingang is niet open voor het publiek.

Hofje met bleekveld

Rond een binnentuin met een grasveld waar het wasgoed gebleekt kon worden, staan vierentwintig huisjes. De ingang van Teylers Hofje werd ontworpen door Leendert Viervant, de architect die ook de Ovale Zaal van het Teylers Museum ontwierp. De entree van Teylers Hofje aan de Koudenhorn heeft een neoclassicistische façade met Dorische zuilen. Als de poort dicht was, moest iedereen binnen zijn.

Vereniging Hendrick de Keyser

Het Teylers Hofje werd in januari 2020 door de woningcorporatie Elan Wonen verkocht aan Vereniging Hendrick de Keyser. De aankoop kon door de monumentenorganisatie worden gefinancierd dankzij een particulier legaat en steun van de BankGiro Loterij. De Vereniging Hendrick de Keyser werd in 1918 opgericht voor het behoud van architectonisch of historisch waardevolle huizen in Nederland.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland. Pieter Teyler in Haarlem staat ook in de interessante bundel 'Nederland in verleden tijd'.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: geschiedenis Haarlem

Noord-Holland
Geschiedenis Haarlem
Pieter Teyler in Haarlem
Teyler en de Verlichting
Teylers Museum

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.