John Kenneth Galbraith (1908-2006)

Amerikaanse econoom

John Kenneth Galbraith was jarenlang de belangrijkste econoom van de Verenigde Staten van Amerika. Galbraith zag de staat als de belangrijkste initiator voor de verdeling van macht, welvaart en voorzieningen. Zijn internationale invloed verminderde in de jaren tachtig van de twintigste eeuw, toen de doctrine van Milton Friedman leidend werd. In Nederland was Joop den Uyl de belangrijkste volgeling van Galbraith.

Kwaliteit van het bestaan

De onder leiding van Joop den Uyl geschreven studie 'Om de kwaliteit van het bestaan' ademt de geest van de Amerikaanse sociaal-democraat. In deze publicatie stelde de PvdA-politicus aan het begin van de jaren zestig voor om de belastingen te verhogen om de groter wordende ongelijkheid in de vraag naar goederen, waarover niet iedereen kon beschikken, af te zwakken. Na een verkiezingsoverwinning in de jaren zeventig kon de PvdA deze principes in praktijk brengen. De belastingen stegen in Nederland sterk, maar dit had nauwelijks invloed op de door de progressieven veronderstelde ongelijke verdeling van goederen en diensten. Het idee van de 'maakbare samenleving' ontstond.

Grote Depressie

John Kenneth Galbraith werd op 15 oktober 1908 geboren te Iona Station in Ontario. Hij overleed op 29 april 2006 op 97-jarige leeftijd in Cambridge, Massachusetts. Hij studeerde tijdens het hoogtepunt van de Grote Depressie in de jaren dertig af. Galbraith werd een volgeling van de econoom John Maynard Keynes, die een centrale rol van de overheid bij de beïnvloeding van de economie voorstond. Galbraith beschreef in 'The great crash, 1929' (1954) zijn visie over de ineenstorting van de beurs van New York op 24 oktober 1929. De economische neergang die volgde was ongekend fel. De Amerikaanse burgers verloren werk en konden niets meer kopen. Al snel werden ook andere landen getroffen. Ook in Nederland ontstond een hoge werkloosheid en namen de bestedingen af. De Nederlandse regering greep niet in met extra overheidsuitgaven, maar hield vast aan de Gouden Standaard, de dekking door de goudvoorraad. De economie veerde direct op toen de Gouden Standaard werd losgelaten. De opgang hiervan werd alleen onderbroken door een dip in 1937.

Affluent scociety

John Kenneth Galbraith zag de staat als de belangrijkste initiator voor de verdeling van macht, welvaart en voorzieningen. Hij schreef meer dan dertig boeken over deze en andere economische vraagstukken. De belangrijkste hiervan is 'The affluent scociety' (De economie van de overvloed) uit 1958. In 'The affluent scociety' waarschuwde John Kenneth Galbraith voor de macht van de grote ondernemingen. Ook zag hij dat bij welvaartsgroei de bestedingen voor de publieke voorzieningen sterk achterbleven. Galbraith beschreef ook wat armoede voor mensen betekent in oorlog en onder politieke druk. "Arme mensen, die weinig of niets te verliezen hebben, zijn gemakkelijk te mobiliseren voor nationale, etnische en religieuze conflicten. Wie het in materieel opzicht goed heeft, vindt zijn leven te zeer de moeite waard om het in de waagschaal te stellen. Doordat westerlingen steeds rijker zijn geworden, willen ze geen oorlog meer," zei John Kenneth Galbraith.

Sociale voorzieningen

De PvdA en het CDA voorkwamen deze ontwikkeling in Nederland door de inrichting van een veel te duur bouwwerk van sociale voorzieningen. Zij schoten echter door. Vanaf de jaren negentig, toen de tekorten van de overheid alsmaar groter werden, werd deze trend onder leiding Wim Kok (PvdA) omgebogen. Allereerst werd de WAO versoberd. Later werd ook fors gesneden in de WW-voorziening. Daarna volgden andere regelingen die het leven voor velen aangenamer maakten, maar waarvan gedacht werd dat deze rekening in de vorm van staatsschuld niet langer doorgeschoven kon worden naar volgende generaties. De staat moest haar huishoudboekje in evenwicht brengen. Het besef groeide dat niet meer kon worden uitgegeven dan er binnenkwam.

Respectabel

Galbraith doceerde aan de universiteiten van Princeton en Harvard. Hij diende de Democratische president Franklin D. Roosevelt en werd later adviseur van president Kennedy en diens opvolger Johnson. Galbraith schreef voor Johnson de toespraak waarin de 'Great society' werd aangekondigd. In dit programma stond een eerlijker verdeling van welvaart centraal. De Amerikaanse politiek bleek ongevoelig voor de waarschuwingen van John Kenneth Galbraith. Perioden van inflatie en economische instabiliteit maakten een einde aan de principes van Keynes en Galbraith. Amerika en Europa raakten in de ban van de doctrine van Milton Friedman.
Galbraith relativeerde het werk van zijn beroepsgroep: "Het enige nut van economische voorspellingen is, dat zij de astrologie er respectabel doet uitzien."

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer informatie over Economie

Economie
Overzicht Economie 2009
Overzicht Economie

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.