Michail Gorbatsjov (1931-2022)

Russische politicus en president

Michail Gorbatsjov bracht in de Sovjet-Unie met zijn glasnost en perestrojka veranderingen en meer vrijheden tot stand. Gorbatsjov zocht toenadering tot het westen en maakte daarmee een einde maakte aan de Koude Oorlog. Dit waren de belangrijkste redenen waarom aan hem de Nobel Vredesprijs in 1990 werd toegekend. Gorbatsjov was populair in het westen, maar werd door velen gehaat in Rusland, want als gevolg van zijn veranderingsproces werd de Sovjet-Unie opgeheven.

Lid van de Communistische Partij

Michail Sergejevitsj Gorbatsjov werd op 2 maart 1931 geboren in Kraj Stavropol in de Noordelijke Kaukasus. Hij groeide op in de Kaukasus. In tegenstelling tot vele andere Russische gezinnen maakte hij de moeilijke tijd van de zuiveringen van Jozef Stalin en de Tweede Wereldoorlog mee, zonder persoonlijk verlies van familieleden te hoeven betreuren. Na de oorlog studeerde hij rechten in Moskou en werd hij lid van de Communistische Partij. Hij trouwde in 1954 met de filosofiestudente Raisa Titorenko.

Economie

In de zeventiger jaren werd Michail Gorbatsjov opgemerkt door partijleider Brezhnev. In 1978 werd hij benoemd tot secretaris van het Centraal Comité voor de landbouw. De economie had veel te lijden door verkeerd management en liep verder achteruit na de Sovjet-invasie in Afghanistan in 1979. Het westen veroordeelde deze inmenging en vergrootte de spanning tussen oost en west, waardoor de defensie-uitgaven van de Sovjet-Unie verder opliepen ten koste van de economische ontwikkeling. In 1985 werd Michail Gorbatsjov gekozen tot partijvoorzitter. Tijdens bezoeken aan West-Europa en de Verenigde Staten van Amerika realiseerde Gorbatsjov zich, dat de economische ontwikkeling van de Sovjet-Unie ver achter liep.

Glasnost en perestrojka

Zijn eerste actie na terugkomst was het in gang zetten van een campagne tegen alcoholisme om het arbeidsmoraal op te krikken. Daarna ontwikkelde hij met zijn 'glasnost' (openheid) en 'perestrojka' (hervorming) nieuwe standpunten. Gorbatsjov wilde het communisme efficiënter en menselijker maken. Hij bekritiseerde corruptie en vriendjespolitiek. De censuur wer afgeschaft. In 1986 werd de dissident en atoomgeleerde Andrej Sacharov vrijgelaten, gevolgd door alle politieke gevangenen. Gorbatsjov trok de Russische troepen terug uit Afghanistan en begon onderhandelingen met de Verenigde Staten om tot een vermindering van het wapenarsenaal te komen. Bij zijn bezoeken aan het westen werd hij vergezeld door zijn echtgenote Raisa. Gorbatsjov was de eerste Russische leider met een 'First Lady'.

Duitsland

De politiek van Gorbatsjov had ook grote gevolgen voor Duitsland. Door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werd ook de hereniging van Duitsland mogelijk. Duitsland was na de Tweede Wereldoorlog verdeeld tussen de geallieerden. Het Russische deel werd een socialistische heilstaat. Michail Gorbatsjov was daar op 7 oktober 1989 aanwezig om het veertigjarige jubileum van de DDR te vieren. De rechtlijnige Duitse partijleider Erich Honecker moest toezien hoe de menigte op Unter den Linden de eregast uit Moskou toejuichte: "Gorbi, Gorbi, Gorbi." Michail Gorbatsjov was populair bij de inwoners van de DDR die ook veranderingen wilden. "Wie te laat komt, zal door het leven zelf gestraft worden," waarschuwde Gorbatsjov. Honecker wilde niet luisteren. Hij werd elf dagen later tot aftreden gedwongen. Op 9 november 1989 viel de Berlijnse Muur.

Staatsgreep

Aanvankelijk wilde Michail Gorbatsjov het communisme niet afschaffen maar reformeren, hervormen. Het communisme brokkelde echter langzaam af en hij verloor prestige in eigen land. In augustus 1991 verbleef Gorbatsjov in zijn vakantieverblijf in de Krim. Zijn conservatieve ministersploeg maakte daar gebruik van. In een poging om het uiteenvallen van de Sovjet-Unie te voorkomen, pleegden zij een staatsgreep. Boris Jeltsin klom op een tank bij het Witte Huis in Moskou. Binnen enkele dagen was de opstand voorbij. Michail Gorbatsjov werd op 19 augustus 1991 tot aftreden gedwongen. Onder leiding van Boris Jeltsin begon Rusland aan een nieuwe toekomst. De Sovjet-Unie viel uiteen in een groot aantal kleinere staatjes. Tijdens de staatsgreep van verbleef Een groot deel van deze landen trad later toe tot de NAVO en de Europese Unie.

Gastspreker

Michail Gorbatsjov werd een graag geziene gast in de westerse wereld, maar slaagde er na 1991 niet in om in eigen land als politicus een rol van betekenis te spelen. Gorbatsjov was in Rusland nog minder populair dan de massamoordenaar Jozef Stalin. Gorbatsjov kreeg de schuld voor de daden van zijn opvolger. Het was Boris Jeltsin, die de Sovjet-Unie ophief, de staatseigendommen verkwanselde en de bevolking van Rusland in armoede stortte.

Overlijden

De grootste klap kreeg Gorbatsjov in 1999 toen zijn grote liefde Raisa op 20 september op 67-jarige leeftijd in Moskou overleed aan leukemie. Aan het einde van zijn leven moest hij ook nog meemaken dat de Oekraïne, het land waar zijn moeder vandaan kwam, in opdracht van Vladimir Poetin werd aangevallen. Gorbatsjov heeft daar publiekelijk niet meer op gereageerd.
Michail Gorbatsjov overleed op 30 augustus 2022 op 91-jarige leeftijd in Moskou.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Politiek

Politiek

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.