Duitse bezetting van Nederland

Mei 1940

De verrassing was compleet in mei 1940. Duitse bommenwerpers vlogen over Nederland in de richting van Engeland. Boven de Noordzee draaiden de vliegtuigen en vielen ze ons land aan. Er vonden luchtlandingen plaats bij de stad Dordrecht en bij het vliegveld Waalhaven in de omgeving van Rotterdam. Daarnaast landden parachutisten bij Den Haag. De parachutisten kwamen veel te verspreid en op een te groot gebied aan de grond. Hierdoor konden ze zich niet snel tot gevechtsformaties formeren.

Nationaal Socialistische Beweging

De strijd duurde enkele dagen. Koningin en kabinet weken uit naar Engeland. Na het bombardement op Rotterdam capituleerde generaal Winkelman. Nederland ging een ongewisse tijd tegemoet.
Niet alle Nederlanders vonden de komst van de Duitsers in 1940 een ramp. Vooral onder de aanhangers van de NSB, de Nationaal Socialistische Beweging, bevonden zich veel volksgenoten die de Duitsers goed gezind waren. In 1940 had de NSB ongeveer 32.000 leden. Zij waren onder de indruk van de economische vooruitgang die de Nazi's in de tweede helft van de jaren dertig in Duitsland tot stand gebracht hadden.

Bezetting

De Amsterdamse burgemeester W. de Vlugt zei over de radio tot de bewoners van de hoofdstad: "Ik deel u mede dat hedenmiddag Duitse troepen de stad zullen binnentrekken. Ik twijfel er niet aan, of de burgerij zal daarbij de orde en rust handhaven op dezelfde voortreffelijke wijze, waarop zij dit tot nu toe heeft gedaan. De geest van kalmte en vastberadenheid, het kenmerk van de aloude Amsterdamse traditie, handhave zich in deze moeilijke tijd."
De Duitsers brachten al snel veranderingen aan in het leven van de Nederlanders. Als een van de eerste maatregelen werd de klok een uur en veertig minuten vooruit gezet, zodat de klok in Nederland gelijk liep met de tijd van Berlijn. Later volgden andere maatregelen die dieper insneden in het leven.

Duitse bezetting

De historicus J.C.H. Blom verdeelde de jaren tussen het begin van de Tweede Wereldoorlog op 10 mei 1940 en de Duitse capitulatie op 5 mei 1945 in vier fasen. De eerste fase is er een van betrekkelijke rust waarbij de Duitse bezetter terughoudend optrad en de meeste Nederlanders het gewone leven zoveel mogelijk voortzetten. Na de Februaristaking in 1941verhardde de opstelling van de bezetter. De Nederlanders probeerden zich te onttrekken aan de maatregelen van de bezetter. De derde fase liet Blom beginnen met de stakingen in de maanden april en mei 1943. De vierde fase begon in 1944 met de Spoorwegstaking en de bevrijding van de zuidelijke provincies.

Burgerlijk bestuur

Adolf Hitler stelde Arthur Seyss-Inquart (1892-1946) aan als Rijkscommissaris in Nederland. Nederland kreeg in tegenstelling tot bijvoorbeeld België en Frankrijk een burgerlijk bestuur.
In 1937 had de Nederlandse regering al bepaald dat ambtenaren in oorlogstijd op hun post moesten blijven. Dit werd in het belang van de bevolking geacht.

Arthur Seyss-Inquart

Seyss-Inquart zei tijdens zijn installatie in de Ridderzaal: "Onze harten zijn niet van vijandschap vervuld. Wij willen dit land en zijn bevolking noch imperialistisch in het nauw drijven noch aan dit land en zijn volk onze overtuiging opdringen." Deze geruststellende woorden sloten aan bij de opdracht die hij van Adolf Hitler had ontvangen. Seyss-Inquart moest een terughoudende houding aannemen, zodat de Nederlandse economie snel zou gaan bijdragen aan de Duitse oorlogseconomie.
Seyss-Inquart ging er van uit dat de Nederlanders vanzelf hun afkeer tegen het nationaal-socialisme zouden verliezen. De Nederlandse economie moest vervlochten worden met de Duitse. Dit kon op vrijwillige of op verplichte basis. De Nederlandse bedrijven mochten nog maar voor een half jaar voorraad houden. Steeds opnieuw zou worden bekeken of de productie in Nederland bleef, of beter naar Duitsland verplaatst kon worden.

Einde democratie

De Eerste en Tweede Kamer zouden niet meer bijeenkomen. Er zouden geen verkiezingen meer worden gehouden. Politieke partijen werden één voor één verboden. De linkse partijen werden het eerst verboden.
Op 30 juni 1941 beval Seyss-Inquart de opheffing van alle politieke partijen. De meeste partijen bleven echter in informele sfeer bestaan, zodat zij aan het einde van de oorlog weer direct verder konden gaan.

Verharding

In de laatste jaren van de bezetting verhardde het Duitse optreden om het verzet te breken. Vanaf de zomer van 1944 dienden op heterdaad betrapte verzetsstrijders ter plekke te worden doodgeschoten. Door het verzet gebruikte woningen mochten in brand worden gestoken.

Duitse soldaten in Nederland

In tegenstelling tot landen in Oost-Europa bleef massale terreur in Nederland uit. Alleen voor de joden werd het leven steeds lastiger. Grootschalige terreur kwam in de eerste oorlogsjaren niet voor. Later volgde de vervolging van de joden en vanaf 1944, toen de geallieerde opmars in Europa vanuit Frankrijk begon, vonden er wraakoefeningen plaats in bijvoorbeeld Putten.
Duitse soldaten in Nederland

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we regelmatig aandacht aan de beslissende momenten en belangrijkste personen in de Tweede Wereldoorlog. Lees Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers als u meer wilt weten over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Tweede Wereldoorlog

Tweede Wereldoorlog

'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' is de 'wie is wie' van deze oorlog. In deze publicatie nam Ruud van Capelleveen de belangrijkste personen op die een rol van betekenis speelden in dit wereldomvattende conflict. U kunt in deze biografiën snel de belangrijkste feiten opzoeken.
In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.