Beatrix tegen populisme

Daling vertrouwen

Aan het einde van de jaren negentig daalde plotseling het vertrouwen van de Nederlanders in het koningshuis en vooral in koningin Beatrix. Een deel van de zwijgende meerderheid keerde zich af van de perfectionistische, maar ook afstandelijke koningin. In 1996 vond 87 procent van de Nederlanders de koningin sympathiek. Dit percentage zakte in vier jaar naar 67. Er broeide iets in Nederland, maar wat was dat?

Populisme

Aan het einde van de twintigste eeuw kwam het populisme in Nederland op. De economie van Nederland presteerde beter dan ooit en de overheid had voor het eerst in vijfentwintig jaar een begrotingsoverschot, maar Pim Fortuyn sprak toch over de 'Puinhopen van acht jaar paars'. De tijd van het feitenvrij pleiten in de politiek was aangebroken. Fortuyn en later Verdonk en Wilders trokken hiermee ontevreden en onzekere kiezers aan. Bestuurders werden door deze populisten weggezet als regenten en zakkenvullers. Achteraf moeten we concluderen dat de uitholling van de welvaartsstaat en de komst van migranten voor onrust zorgde. De populisten maakten zich vooral druk om de moslimimmigranten. Deze allochtonen vormden slechts vijf procent van de Nederlandse bevolking, maar zouden zich volgens de populisten ontwikkelen tot een horde die in staat zou zijn om onze cultuur te islamiseren.

Allochtonen

Volgens het CBS vormen allochtonen twintig procent van de Nederlandse bevolking. Het CBS noemt iemand allochtoon als ten miste één ouder buiten Nederland geboren is. De vaders en moeders die in Nederland een gezin stichten komen uit alle windstreken. Ook Beatrix wordt door het CBS gezien als een allochtoon; haar vader, prins Bernhard, kwam immers uit Duitsland. Als u de stamboom van haar familie nagaat, ziet u dat het Huis van Nassau louter uit allochtonen heeft bestaan en zal dat nog lang blijven, want ook prinses Amalia is volgens deze definitie een allochtoon.

Aanzien monarchie

Beatrix wilde het allemaal anders aanpakken dan haar moeder. "Haar ouders hadden allebei het voorbestaan van de monarchie op het spel gezet," schreef Jutta Chorus in 'Beatrix: Dwars door alle weerstand heen'. Haar ouders hadden een rommeltje gemaakt van de monarchie. Vader Bernhard zocht en vond steekpenningen en haar moeder speelde liever voor gewone vrouw. Het aanzien van de monarchie was beschadigd. Beatrix begreep dat ze hard moest werken. De koningin had een hekel aan verrassingen. Alles werd tot in de puntjes voorbereid. Claus vond dat Beatrix soms overdreef. Hij liet zich hierover uit tijdens een televisie-interview: "Ik zeg soms: moet je dat echt allemaal lezen? Een minister leest dat niet."

Bespotting

Chorus: "Er verschenen kleine stukken in de krant over de invloed die ze binnen de regering liet gelden. Er verschenen grote stukken in de roddelbladen over haar bemoeienis met de vriendinnen van haar zoons." Ook haar kersttoespraken over vrede en saamhorigheid werden plotseling bespot. In januari wijdde Pim Fortuyn een column over haar spilzucht. Geert Wilders zou er later een traditie van maken om de jaarlijkse kersttoespraak van koningin Beatrix te bespotten met een eenregelig twitterbericht. "Ik vind populariteit gevaarlijk. Gevaarlijk, oppervlakkig en tijdelijk," zei Beatrix in april 2000 tijdens een televisie-interview tegen Maartje van Weegen. De koningin vertelde ook hoe zij daar mee omging: "Je lijn vasthouden, rustig doorwerken, de dingen doen waar je in gelooft. Zo ben ik nu eenmaal."

Vulkaan

Nederland was de nieuwe eeuw positief begonnen. De economie draaide goed. Premier Kok presenteerde op Prinsjesdag mooie cijfers, maar toch broeide er iets, wist Beatrix. Nederland was gevoeliger geworden voor hypes. In haar kersttoespraak in 1999 zei zij hierover: "Individualisering brengt ook gevaren mee. Verschraling van groepsgevoel kan mensen onverschillig maken." Beatrix zou regelmatig met de premier hebben gesproken over haar onrustgevoelens. Wim Kok had in 1999 een soortgelijke conclusie getrokken: "Mijn indruk is dat we in ons deel van de wereld - de VS inbegrepen - op een soort vulkaan leven." Kok deed zijn uitspraak in het 'Jaarboek voor het democratisch socialisme', een uitgave van het wetenschappelijke bureau van de PvdA, de Wiardi Beckman Stichting.

Denktank

Beatrix besprak haar onrustgevoelens met Wim Kok en de premier ging met Herman Tjeenk Willink op zoek naar deskundigen. Er werd een groepje samengesteld dat de problemen in de samenleving in kaart zou brengen. De denktank bestond uit Jens Arnbak (natuurkundig ingenieur), Joop van den Berg (hoogleraar parlementaire geschiedenis), Justine van Lawick (klinisch psycholoog), Wieger Mulder (manager ICT Tweede Kamer), Kees Schuyt (hoogleraar sociologie), Moris Tabaksblat (voormalig Unilever-topman) en Bernard Welten (politiekorpschef). Het gezelschap kwam in de late herfst van 2000 voor het eerst bijeen op Huis ten Bosch. Beatrix ontving haar gespreksgroep in de Witte Zaal. Herman Tjeenk Willink en Willem-Alexander waren ook aanwezig.

Tweedeling

Tjeenk Willink zat de avond voor, schreef Jutta Chorus. "Hij wilde de eerste bijeenkomst gebruiken om een aantal problemen in Nederland te inventariseren. Wat was er sociologisch aan de hand? Wat betekent de multiculturele samenleving voor ons land en voor het koningschap? En omgekeerd: welke plaats neemt het koningshuis in de samenleving in?" Joop van den Berg vertelde later dat de koningin heel relativerend over haar eigen positie had gesproken. "Het is typerend dat ze zelf de initiator is van zo'n bijeenkomst met de centrale vraag: doe ik het goed?" In januari 2000 verscheen 'Het multiculturele drama' van Paul Scheffer in het NRC Handelsblad> Hierin beschreef hij het ontstaan van een etnische onderklasse in Nederland: "Zo energiek als Nederland 'de sociale kwestie' van weleer te lijf ging, zo gelaten wordt nu gereageerd op het achterblijven van hele generaties allochtonen en op de vorming van een etnische onderklasse. Waarom denken we het ons te kunnen veroorloven generaties immigranten te zien mislukken en een verondersteld reservoir aan talent onbenut te laten?" Het essay van Scheffer was sindsdien het belangrijkste gespreksonderwerp in Nederland.

Divina Commedia

De beschrijving van de eerste bijeenkomst van de denktank van Beatrix is het interessantste deel van 'Beatrix: Dwars door alle weerstand heen'. Kees Schuyt vergeleek de door Paul Scheffer geschetste sociale problemen met de 'Divina Commedia', de goddelijke komedie van Dante Alighieri: "Het goede bericht is: het loopt goed af. Het slechte bericht is: we moeten wel eerst door de hel." Joop van den Berg zou hier aan hebben toegevoegd, dat "God weliswaar uit Jorwerd verdween, maar dat Allah met overweldigende macht de wijken in kwam." Wat we niet zagen, zei Joop van den Berg, was dat de gastarbeider van weleer zich na de gezinshereniging terugtrok in isolement. Psycholoog Justine van Lawick vertelde hoe zij in haar praktijk had gezien dat er sprake was van grote veranderingen in de gezinnen van allochtonen: "Het sociale onvermogen van allochtone gezinnen, de verschuivende machtsverhoudingen in Nederlandse gezinnen, waar vrouwen vaak beter presteren dan hun echtgenoten en waar kinderen zo worden verwend dat ze geen frustratietolerantie meer opbouwen."

Binding

In het eerste gesprek zat niet veel lijn. "Ik zag de majesteit er af en toe bij wegkijken," zei Joop van den Berg in september 2010 tegen Jutta Chorus. "De mensen waren geremd. Dat was de tweede keer beter." In augustus 2001 was ook Máxima aanwezig. Volgens Kees Schuyt stelde ze intelligente vragen. Beatrix vroeg het gezelschap hoe zij op de maatschappelijke ontwikkelingen moest reageren. Al snel ging het over de rol van de monarchie. Van den Berg vond dat de koning uit de regering moest, maar Beatrix zei dat ze wel betekenis wilde geven aan het koningschap. Het gezelschap concludeerde dat het koningshuis ons bond: "Wat kon ze doen? Beatrix keek de tafel rond. Naar rampen gaan, antwoordde korpschef Welten. Vaker praten men mensen die midden in de samenleving staan, zei Van Lawick."

Toekomst

Willem-Alexander leek tijdens de eerste bijeenkomst in Huis ten Bosch vooral geïnteresseerd in de mogelijkheden van de communicatietechnologie voor het Koninklijk Huis. De kroonprins maakte al veel gebruik van het internet. Het toekomstvisioen van de ICT-deskundige Wieger Mulder kon Beatrix niet erg boeien: "Dat is iets voor de volgende generatie."

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Koninklijk Huis

Koninklijk Huis
Koninklijk Huis in Nederland
Koninklijke Geschiedenis

In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef. Voor deze uitgave werden de meeste artikelen herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis


In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland


Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.