Paleis Huis Ten Bosch
Tekst: Ben Hendriks
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Paleis in Den Haag

Foto Ben Hendriks: Paleis Huis Ten Bosch, augustus 2002
Maurits had verschillende nakomelingen, maar daar hijzelf niet getrouwd was, konden deze kinderen hem nimmer opvolgen. Om de dynastie van Oranje veilig te stellen drong hij er bij zijn halfbroer Frederik Hendrik ten sterkste op aan om in het huwelijk te treden. Kort voor de dood van Maurits gebeurde dat ook. Frederik Hendrik trad in het huwelijk met een achternicht, Amalia van Solms-Braunfels en wel op 4 april 1625 in Den Haag.Frederik Hendrik
Slechts drie weken later overleed Maurits. Waarschijnlijk omdat Frederik Hendrik van Maurits een goede opleiding in het Staatse leger heeft gekregen en hem altijd begeleidde, werd Frederik Hendrik benoemd tot stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland en Overijssel en werd hij bevorderd tot kapitein- en admiraal-generaal. In de strijd tegen Spanje, die maar bleef voortduren behaalde Frederik Hendrik eclatante successen, die hem de bijnaam 'De Stedendwinger' opleverden. Het prestige van de Oranjes in Nederland en in Europa steeg.Behalve als staatsman, ontpopte Frederik Hendrik zich als bouwheer. Hij liet enkele nieuwe paleizen bouwen, zoals Honselersdijk in het Westland en de Nieuburg bij Rijswijk, die overigens beide al weer lang verdwenen zijn. Ook de Oude Hof aan het Noordeinde, nu het paleis Noordeinde, werd groots herbouwd.
Amalia van Solms
Amalia van Solms speelde achter de schermen een grote rol in het leven van haar man Frederik Hendrik. Ze had grote invloed op hem en zijn politieke beslissingen. Omdat ze er behoefte aan had zich van tijd tot tijd te kunnen terugtrekken uit het drukke hofleven, gaf ze in 1645 opdracht aan de befaamde architect Pieter Post om een nieuw stadhouderlijk verblijf te bouwen ten noordoosten van Den Haag in het Haagse Bos. Misschien was het ook wel een beetje een zucht naar enige grandeur, die door de Oranjes eigenlijk nooit werd uitgedragen, dat haar tot het bouwen van iets bijzonders bracht. Kort nadat de bouw van het paleisje in het Haagse Bos was begonnen, overleed Frederik Hendrik echter vrij plotseling in 1647. De plannen van de prinses werden prompt gewijzigd. De Sael van Oranje, zoals het centrale deel van het paleisje ging heten, moest een monument worden voor de nagedachtenis van haar man, van wie ze zo veel gehouden had. De grote ramen werden dichtgezet en schilders van naam, als Jordaens, De Bray, Lievens en Van Honthorst, gingen de geblindeerde ramen aan de binnenzijde beschilderen met allerlei voorstellingen, die de grootsheid van Frederik Hendrik moesten onderstrepen. Amalia van Solms werd voor de afbeeldingen in de Oranjezaal geadviseerd door onder meer Jacob van Campen en Constantijn Huygens. En zo ontstond een zaal met wandschilderingen, die zijn gelijke in Nederland niet kende. Ook nu nog is de zaal zeer bijzonder. Hij werd tegen het einde van de twintigste eeuw gerestaureerd. Aan het gereedkomen van deze restauratie werd veel aandacht in de media besteed via persberichten en een tv-documentaire, zodat Nederland kon kennisnemen van de befaamde Oranjezaal, die nu deel uitmaakt van het Huis ten Bosch.Willem IV
Amalia van Solms woonde tot haar dood in 1675 in het paleis Noordeinde. Na haar dood werd ook Huis ten Bosch, zoals de Oranjezaal inmiddels ook werd genoemd, onderdeel van de omstreden Oranje-erfenis. Na de dood van stadhouder Willem III komt Huis ten Bosch in handen van de Pruisische koning. In 1732 wordt de erfeniskwestie echter onderling geregeld. Huis ten Bosch komt dan in handen van Willem IV.Stadhouder Willem IV geeft Daniel Marot opdracht om voor de Oranjezaal een portaal te laten bouwen. Aan de zijkanten van het bestaande paleisje komen twee, enigszins geknikte zijvleugels, die het paleis een karakteristieke vorm geven. Zijn zoon Willem V liet enkele bijzondere zalen inrichten, de Japanse en Chinese kamers; dit soort vertrekken waren in die tijd in de mode.

A Rademaker: Paleis Huis Ten Bosch rond 1695
Franse tijd en later
In de Franse tijd werd het gebouw voor verschillende doeleinden gebruikt. In 1798 werd het paleis een gevangenis, waarin leden van de Nationale Vergadering enige tijd werden vastgehouden. In 1807 werd het gebouw ten dele gebruikt voor het onderbrengen van de slachtoffers van de grote explosie, die in 1807 in Leiden plaats vond. Ook schijnt er in het gebouw enige tijd een minder oirbare inrichting geëxploiteerd te zijn geweest.Na de Franse tijd was het koning Willem I, die, voor zover hij niet in Zuid-Nederland verbleef (België behoorde toen nog tot de Nederlanden), het Huis ten Bosch als onderkomen gebruikte. Later in die eeuw was het koningin Sophie, die het Huis ten Bosch tot haar dood in 1877 als woonhuis gebruikte. Daarna werd Huis ten Bosch voor verschillende doeleinden gebruikt, maar voorlopig niet meer als woonhuis.
Zo werd er in 1899 een wereldvredesconferentie gehouden. Ook koningin Wilhelmina verbleef van tijd tot tijd met prinses Juliana in het paleis. Tijdens de regeringsperiode van koningin Juliana werd het Huis ten Bosch veel gebruikt om er gasten en politici te ontvangen. In de negentiende eeuw werd een aantal veranderingen aangebracht, die later geen verbeteringen bleken te zijn, want ze zijn vrijwel allemaal weer 'teruggedraaid' bij de grootscheepse restauratie die rond 1950 heeft plaats gevonden.

Foto: Voorzijde Paleis Huis Ten Bosch in 1909
Koningin Beatrix
Nadat prinses Beatrix koningin der Nederlanden was geworden, besloot ze het paleis Noordeinde te gaan gebruiken als werkpaleis en het gezinsonderkomen Drakenstein te verruilen voor Huis ten Bosch. Daarvoor moest het paleis wel worden opgeknapt en worden heringericht. Bovendien moest er een kostbare veiligheidsinstallatie worden aangelegd; ook werd er een atoomvrije schuilkelder geïnstalleerd. Al deze werkzaamheden hebben vele tientallen miljoenen guldens gekost. Maar Nederland heeft nu dan ook weer een fraai paleis.Omdat paleis Huis ten Bosch als koninklijk onderkomen in gebruik is, is het helaas niet voor het publiek te bezichtigen. Wel kan een glimp van het paleis worden opgevangen vanaf de Bezuidenhoutseweg. De voorzijde kan gezien worden vanaf een van de lanen in het Haagse Bos.
Huis ten Bosch in de twintigste eeuw

Huis ten Bosch in de twintigste eeuw
Koningshuis geeft schilderij met paleis terug

Koningshuis geeft roofkunst terug
Renovatie Huis ten Bosch

Renovatie Huis ten Bosch
Willem-Alexander naar Huis ten Bosch

Willem-Alexander naar Huis ten Bosch
PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Paleis Huis Ten Bosch in Den Haag is opgenomen in Kastelen in Nederland.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Kastelen en paleizen

Kastelen in Nederland
Literatuur
Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie
Kastelen NederlandHuis Ten Bosch Dossier
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Kasteelgeschiedenis

Kastelen: Van motte tot buitenplaats
Nederlandse Kastelen

Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.