Simon Wiesenthal (1908-2005)

Speurder naar oorlogsmisdadigers

Simon Wiesenthal wijdde zijn leven aan het opsporen van nazi-misdadigers. Hij werkte tien jaar lang voor de Israëlische geheime dienst, de Mossad. De Mossad betaalde zijn kantoor in Wenen en stuurde hem bovendien elke maand een vergoeding van driehonderd dollar, schreef de Israëlische historicus Tom Segev in 2010. Segev kwam tot deze conclusie na bestudering van de documenten uit de nalatenschap van Simon Wiesenthal.

Lvov

De Oostenrijkse speurder naar oorlogsmisdadigers Simon Wiesenthal werd op 31 december 1908 geboren te Buczacz in Oostenrijk-Hongarije, thans Oekraïne. Na de dood van zijn vader tijdens de Eerste Wereldoorlog, verhuisde het Joodse gezin Wiesenthal naar Wenen, maar keerde later terug naar Lvov, dat toen Pools gebied was. Wiesenthal studeerde architectuur, maar moest deze studie opgeven door de beperkingen die aan de Joden werden opgelegd. Hij voltooide zijn studie in 1932 in Praag.

Holocaust

Na de verovering van de nazi's van Lvov werden Wiesenthal en zijn vrouw tewerkgesteld bij de Ostbahnwerke. Zijn Joodse vrouw Cyla Müller bereikte, dankzij haar arische uiterlijk (blonde haren) en valse identiteitspapieren, ongeschonden het einde van de oorlog. Simon Wiesenthal overleefde twaalf concentratiekampen. Op miraculeuze wijze ontsnapte hij verschillende keren aan de dood. Simon Wiesenthal werd in mei 1945 bevrijd uit het concentratiekamp Mauthausen.

Gegevens

Al tijdens zijn gevangenschap in de concentratiekampen verzamelde Simon Wiesenthal gegevens over de gruweldaden van de kampbewaarders. Na zijn bevrijding overhandigde hij de Amerikaanse autoriteiten een lijst met ongeveer honderd namen van oorlogsmisdadigers. Dit was het begin van de verzameling gegevens over oorlogsmisdadigers waarmee hij de rest van zijn leven zou werken. In de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog werkte Simon Wiesenthal voor het Amerikaanse War Crimes Office in Duitsland. Na twee jaar verloren de Amerikanen hun belangstelling voor oorlogsmisdadigers, want Duitsland moest weer opgebouwd worden.

Mossad

Simon Wiesenthal zette zijn onderzoek vervolgens op eigen houtje voort. Hierbij werd hij geholpen door vele vrijwilligers en de Israëlische geheime dienst, de Mossad. Hij richtte in Wenen een kantoor in. Pas in 2010 ontdekte de Israëlische historicus Tom Segev dat dit kantoor lange tijd betaald werd door de Mossad. Bovendien kreeg Wiesenthal financiële ondersteuning. Hij ontving een onkostenvergoeding van ongeveer driehonderd dollar per maand.
Na de stichting van de staat Israël werkte Simon Wiesenthal voor de inlichtingendienst die destijds nog onder het ministerie van Buitenlandse Zaken ressorteerde. Deze afdeling was de voorloper van de latere Mossad. Deze samenwerking wierp vruchten af. Wiesenthal hielp de Mossad niet alleen bij het opsporen van oorlogsmisdadigers. Hij verschafte deze geheime dienst ook informatie over Duitse raketingenieurs die voor Egypte werkten en hij voorkwam dat de Fransen in 1949 voormalige nazi-officieren naar het pro-Franse Syrië smokkelden.

Adolf Eichmann

De belangrijkste oorlogsmisdadiger, die door de Mossad met hulp van Simon Wiesenthal werd opgespoord was de organisator van de Holocaust, Adolf Eichmann. In 1948 zette Wiesenthal de Mossad voor het eerst op het spoor naar Eichmann. Zijn vrouw en kinderen woonden in het Oostenrijkse Altausee. Drie agenten van de Mossad kwamen naar Oostenrijk. Men verwachtte dat Eichmann daar oud en nieuw met zijn familie zou vieren. Adolf Eichmann verscheen niet in Altausee. In 1953 ontdekte Wiesenthal Eichmann opnieuw. Pas in 1960 ging de Israëlische geheime dienst tot actie over in Buenos Aires. Adolf Eichmann werd in Argentinië gearresteerd en in het geheim overgebracht naar Israël, waar hij tijdens een spectaculair proces tot de doodstraf werd veroordeeld. Na de veroordeling van Adolf Eichmann, kwam Wiesenthal met het boek 'Ich jagte Eichmann', waarin hij volgens velen te veel eer naar zich toehaalde.

Speuren naar oorlogsmisdadigers

Wiesenthal geloofde niet in collectieve schuld. Oorlogsmisdaden werden volgens hem gepleegd door individuen en niet door volkeren. "Eichmann handelde niet uit een blinde gehoorzaamheid. Hij deed wat hij juist achtte te doen." Daarom bleef Wiesenthal verbeten zoeken naar oorlogsmisdadigers. Na een lange zoektocht van Wiesenthal kon in 1963 Karl Josef Silbermann opgespoord worden. Silbermann was de politieagent, die de familie van Anne Frank heeft gearresteerd. In 1970 kon Franz Stangl, de commandant van Treblinka, worden opgepakt. Drie jaar later werd Hermine Braunsteiner, de kindermoordenares van Majdanek, die in New York leefde, aan Duitsland uitgeleverd. Simon Wiesenthal was geen systematische onderzoeker. Hij moest het vooral hebben van zijn goede geheugen, toeval en briljante ingevingen. Uiteraard speelde ook volharding een belangrijke rol bij het opsporen van oorlogsmisdadigers. Vaak liep een onderzoek op niets uit of duurde het jaren voordat een succes geboekt kon worden. Wiesenthal kreeg weinig hulp. Veel landen, zoals de Verenigde Staten van Amerika en Duitsland waren niet geïnteresseerd in de vervolging van oorlogsmisdadigers. Het is daarom misschien niet verwonderlijk dat rechtszaken vaak in vrijspraak wegens gebrek aan bewijs eindigden.

Waardering

In zijn boeken en autobiografieën vertelde Wiesenthal verschillende verhalen over zijn leven en de jacht op oorlogsmisdadigers. Hierdoor werd hij beschuldigd van bedrog. Zo beweerde Wiesenthal in de oorlog ook in Auschwitz te zijn geweest. De waarheid was echter dat hij wel in een trein naar het vernietigingskamp Auschwitz heeft gezeten, maar dat hij daar door een verkeerde koppeling van wagons nooit terecht is gekomen.
In de jaren zestig groeide Simon Wiesenthal uit tot het morele geweten van hen die de herinnering aan de Holocaust levend hielden. Simon Wiesenthal ontving vele onderscheidingen. In Nederland werd hij in 1992 geëerd met de Erasmusprijs. Wiesenthal overleed op 20 september 2005 op 96-jarige leeftijd in Wenen. Hij werd begraven in Israël.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we regelmatig aandacht aan de beslissende momenten en belangrijkste personen in de Tweede Wereldoorlog. Lees Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers als u meer wilt weten over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Tweede Wereldoorlog

Tweede Wereldoorlog

'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' is de 'wie is wie' van deze oorlog. In deze publicatie nam Ruud van Capelleveen de belangrijkste personen op die een rol van betekenis speelden in dit wereldomvattende conflict. U kunt in deze biografiën snel de belangrijkste feiten opzoeken.
In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.