Leven in de delta

IJstijd

Er is een tijd geweest dat er geen water in de Noordzee stond. Tijdens de ijstijd daalde de temperatuur. Bij de noord- en de zuidpool werden de hooggebergten groter. Er vormde zich een enorme ijskap. De zeespiegel daalde hierdoor. Deze werd 130 meter lager dan het geval is in onze tijd. De Noordzee kwam hierdoor droog te staan en men kon te voet van het huidige Vlissingen naar een nederzetting in de omgeving van Londen lopen. Twaalfduizend jaar geleden sloeg het klimaat om en begon de periode van het Holoceen, de geologische periode waarin wij nu nog leven. Tijdens de laatste ijstijd smolten de ijskappen en steeg de zeespiegel. De Noordzee liep weer vol water en de reis naar Londen moest weer per boot afgelegd worden.

Noordzee

In de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, bevinden zich enkele uiterst zeldzame vondsten uit het einde van de laatste ijstijd: een menselijke schedel en een versierd bot van een bizon. Ze zijn dertienduizend jaar oud en zijn daarmee de vroegste moderne mens van Nederland en de oudste kunst afkomstig uit de Noordzee. Het versierde bizonbot is iets ouder. Het middenvoetsbeen met een opvallende geometrische zigzag-versiering werd in 2005 opgevist uit de Noordzee, ten zuiden van de Bruine Bank. Dit versierde bot is het oudste voorbeeld van kunst uit onze streken. Vergelijkbare versierde botten werden gevonden in Groot-Brittannië, Frankrijk en Polen. De afstanden zeggen iets over de mobiliteit en de uitgebreide netwerk van de ijstijdmens.

Oudste mens

De 'oudste mens van Nederland' is een fragment van een linker wandbeen van een schedel. Het werd in 2013 door een vissersboot ten zuiden van de Eurogeul opgediept. Na onderzoek bleek dit botfragment toe te behoren aan een volwassen persoon, die in zijn of haar jeugd mogelijk last had van een aandoening als bloedarmoede. Men kon ook vaststellen dat het om een jager ging. Vlees vormde een belangrijk onderdeel van het dieet van deze man of vrouw uit de ijstijd. In die tijd was het een laagvlakte in plaats van een zee. De mondiale zeespiegel stond zestig tot tachtig meter lager dan vandaag. De Noordzee lag droog. Daar joeg de jagers op rondtrekkende edelherten, elanden en bizons.

Strandwallen

Na het smelten van de ijskap steeg het water. De Noordzee ontstond en langs de Nederlandse kust vormden zich strandwallen. Het water kon hier tussendoor nog het binnenland bereiken. Nederland werd moerasland. De weinige voorvaderen die hier woonden liepen door een sompig land. In het moeras kwam het veen tot ontwikkeling. Tot de komst van de Romeinen uit het huidige Italië, was het westelijke gedeelte van Nederland een groot veengebied.

Jagers en vissers

De eerste bewoners van ons land waren jagers. Ze maakten jacht op de reuzenherten die in deze streek voorkwamen. Omstreeks tweeduizend jaar voor Christus was het land beter bewoonbaar en verbleven de mensen steeds langer op dezelfde plaats. Men woonde een seizoen op dezelfde plek en men spreekt daarom van seizoenskampen. De jacht en de visserij bleven de voornaamste bezigheden van de oer-Hollanders, maar daarnaast gingen ze ook de grond bewerken. Op veel plaatsen bewijzen geologische vondsten de aanwezigheid van landbouwers in ons land tijdens het stenen tijdperk. Zo vond men bij Haamstede stenen werktuigen en aardewerk bij een opgraving in de duinen. Ook in Zeeland werd aardewerk uit deze periode gevonden. Andere vondsten tonen aan dat ook de Romeinen in Zeeland verbleven.

Nehalennia

In de Romeinse tijd werd bij Domburg de Nehalennia-tempel gebouwd. Deze tempel werd na de zevende eeuw bedolven onder duinzand. In 1647 werden deze heiligdommen weer ontdekt. Daarnaast werden in 1970 bij Colijnsplaat door de visser K. Bout en zijn bemanning stenen van altaren gevonden, die duidden op de verering van de godin Nehalennia. Keltische en Germaanse schippers beschouwden Nehalennia als hun beschermgodin. De plaats van de tempel - zo dicht bij de zee - is niet toevallig. Deze streek was toen al een belangrijke schakel in het handelsverkeer tussen de Rijnstreek en Britannia, de Romeinse naam voor het huidige Engeland.

Ganuenta

Het deltagebied bij de uitmonding van de Schelde bood een gunstige uitvalsbasis voor de zeereis naar Engeland. In Zeeland rustten de zeelieden en handelaren voor en na hun zeereis uit en tijdens hun verblijf in Zeeland wilden zij Nehalennia gunstig stemmen, want de zeereis was niet zonder gevaren. Bij Colijnsplaat aan de zuidelijke oever van de Schelde lag de belangrijkste Romeinse nederzetting in de Zeeuwse delta, Ganuenta. In 2005 werd in de haven van Colijnsplaat een reconstructie geopend van deze Romeinse tempel in Ganuenta.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland en de strijd tegen het water.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Leven in de delta

'Leven in de delta' is een reis door de tijd en door Nederland. De teksten en de vele foto's verduidelijken veel.
U komt veel te weten door het lezen van 'Leven in de delta'. Ruud van Capelleveen heeft veel geschreven over kastelen, de ontwikkeling van de spoorwegen in Nederland en de Tweede Wereldoorlog. Ook deze onderwerpen zijn goed vertegenwoordigd in 'Leven in de delta'.
Leven in de delta

Lees verder: geschiedenis Zeeland

Zeeland

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.