Eerste Wereldoorlog in een notendop
Tekst: Ruud van Capelleveen
Auteur van Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers en Door de Nederlandse Geschiedenis
Auteur van Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers en Door de Nederlandse Geschiedenis
Grote Oorlog

De Eerste Wereldoorlog was in veel opzichten een andere oorlog dan de strijdtonelen in voorgaande oorlogen. Nieuwe uitvindingen zoals de mitrailleur, de tank, maar ook het gebruik van vliegtuigen, gifgassen en spoorwegen maakten van de Eerste Wereldoorlog tussen 1914 en 1918 een oorlog van de moderne tijd met miljoenen doden en gewonden.
Wereldoorlog
Jan van Oudheusden vatte in 'De Eerste Wereldoorlog in een notendop' de omvangrijke verschrikkingen van de oorlog samen in ongeveer tweehonderd bladzijden. Jan van Oudheusden begint met de aanleiding, de moord op Franz Ferdinand van Habsburg en zijn echtgenote Sophie Chotek tijdens een militair inspectiebezoek aan de hoofdstad Sarajevo van Bosnië-Herzegovina, dat in die tijd integraal deel uitmaakte van Oostenrijk-Hongarije. Duitsland, waarmee de Oostenrijkers een verbond hadden gesloten, zag in deze moord de perfecte aanleiding om haar geldingsdrang om belangrijk en groot in Europa te worden, in daden om te zetten. Nadat Oostenrijk op voorspraak van Duitsland een ultimatum aan Servië met onmogelijke voorwaarden had geformuleerd ontbrandde de strijd waarbij de belangrijkste Europese landen er door verdragen of gebiedsschennis bij betrokken werden. Door toedoen van Turkije kwam er ook oorlog in het Midden-Oosten. Amerika raakte pas in 1917 betrokken bij de oorlog, waaraan op dat moment al het grootste deel van de aardbol betrokken was. Dit kwam mede door de koloniale grootheid van Groot-Brittannië, waardoor bijvoorbeeld ook soldaten uit Canada, Australië en India op verschillende fronten actief werden.Nederland
Nederland ontsprong de dodendans. Met kunst- en vliegwerk slaagde de regering erin de wankele neutraliteitsstatus te handhaven. Wel werd het Nederlandse leger gemobiliseerd, maar de soldaten zouden vier jaar doelloos blijven rondfietsen en marcheren. Dit was meer geluk dan wijsheid. Nederland bleef buiten schot, omdat de Duitse stafchef Helmuth von Moltke de geplande doortocht van de rechtervleugel van zijn leger door Zuid-Nederland schrapte uit het Von Schlieffenplan, waarbij de aanval eerst richting Frankrijk en later naar Rusland zou worden verplaatst. De rechtervleugel van de aanval op Frankrijk ging na de aanpassing van Helmuth von Moltke nu door België, waardoor Engeland betrokken werd bij de oorlog en een grote vluchtelingenstroom naar het neutrale Nederland op gang kwam.Loopgravenoorlog
Na enkele weken maakte het Duitse leger geen vorderingen meer in de opmars. De legers groeven zich tegenover elkaar in. Het oorlogstoneel vormde hierna een strook van enkele kilometers door België en Frankrijk, bevolkt door de 'verloren generatie'. Ouderwets denkende generaals beschikten, veilig op grote afstand van de frontlijn, over de levens van de jonge mannen. Bij duizenden stierven de mannen in een poel van modder en lijken om enkele meters terreinwinst te maken. Voor duizenden soldaten werd de loopgraaf een liggraf: hun aan stukken geschoten lichamen werden nimmer geborgen.Shellshock
De langdurige blootstelling aan het gruwelijke leven in de loopgraven veroorzaakte oorlogsneurose of shellshock. Onder deze noemers vielen verschillende psychische aandoeningen. Soldaten werden soms hysterisch. Andere slachtoffers ontwikkelden diverse tics. Tijdelijke blindheid na de aanblik van een buitengewoon gruwelijk tafereel was niet ongewoon tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hevige hoofdpijn, incontinentie, volslagen apathie waren andere veelbeschreven symptomen van shellshock. Aanvankelijk werd deze geestesziekte bij soldaten afgedaan als lafheid en een truc om niet meer te hoeven vechten. Honderden soldaten werden door deze zienswijze wegens desertie veroordeeld en door een vuurpeloton uit hun lijden geholpen.Dood en gevolg
De Eerste Wereldoorlog kostte het leven aan ongeveer negen miljoen soldaten. Wie de loopgraven overleefde, maar was aangeschoten of geraakt door een granaatscherf, ging voortaan als gedrocht door het leven. Ook de uiterlijk ongehavende soldaten waren vaak voor het leven getekend. Na de vrede in 1918 vielen in het straatbeeld van steden als Berlijn, Parijs en Londen de grote aantallen oorlogsinvaliden op. Voor de achtergebleven huwbare vrouwen viel het vinden van een huwelijkspartner niet mee, want miljoenen potentiële echtgenoten waren dood en begraven.Notendop
Voor lezers die nog niet zo veel weten over de periode 1914-1918 is 'De Eerste Wereldoorlog in een notendop' van Jan van Oudheusden een aanrader. De schrijver heeft ook het logische gevolg van de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog, niet vergeten. De vredesonderhandelingen in 1919 verliepen desastreus. Hier werden nieuwe grenzen tussen landen getrokken, die later in de twintigste eeuw nog voor grote narigheden zouden zorgen. Duitsland werd veroordeeld tot het betalen van herstelbetalingen. Aan lezers die meer over de aanleidingen en de verbanden tussen de Eerste Wereldoorlog en latere gebeurtenissen in de twintigste eeuw willen weten kan ik Drie Oorlogen van Maarten van Rossem aanbevelen.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Lees verder: meer geschiedenis
EpisodenLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Geschiedenis Nederland

Leven in de delta
Nederlandse Kastelen

Nederlandse kastelen
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.