Industrie in Arnhem

Bedrijven in Arnhem

De industrialisatie van Arnhem kwam laat op gang. In de negentiende eeuw waren er weinig grote bedrijven in Arnhem gevestigd. De Arnhemsche Scheepsbouw Maatschappij was aan het einde van deze eeuw de grootste werkgever van Arnhem.

Broek

De eerste plannen voor een haven in het Broek bij de Westervoortsedijk stammen uit 1898. Deze Nieuwe Haven moest aansluiten op een spoorlijn, vond Willem Frederik Carel Schaap in 1904, maar het zou nog even duren voordat dit plan werd verwezenlijkt. Jacques Coenraad Hartogs koos voor een terrein bij de Velperweg als vestigingsplaats voor de Eerste Nederlandsche Kunstzijdefabriek Arnhem (ENKA). De Heidemij bouwde in 1911 het hoofdkantoor bij de Apeldoornseweg.

Haven

In 1915 besloten de Nederlandse Spoorwegen een groot goederenemplacement aan te leggen in het Broek, ter vervanging van het oude in Heijenoord, westelijk van het station. Omdat het Broek regelmatig onder water liep, moest het industriegebied vier meter opgehoogd worden. Daarvoor werd de heuvel bij Alteveer tien meter afgegraven. Het zand werd via een speciaal daarvoor aangelegd smalspoor naar de nieuwe bestemming vervoerd. Het industriegebied was in 1923 klaar. In 1928 was ook de Nieuwe Haven diep genoeg uitgegraven.

Erfpacht

Aanvankelijk vroeg Arnhem een hoge erfpacht. Alleen de lood- en tinsmelter Billiton vestigde zich in het Broek. Dit bedrijf werd aangetrokken door de gunstige ligging aan de haven. ENKA bouwde haar tweede fabriek liever in Ede. Pas na de afschaffing van de erfpacht kwamen er meer bedrijven. In 1939 was het terrein geheel volgebouwd. ENKA zou later een uitbreiding op de Kleefse Waard bouwen voor rayonvezels. De gemeente had in 1938 een deel van het terrein van de Kleefse Waard bij de haven gekocht voor 138.000 gulden.

Kleefse Waard

Enkele bekende buitenlandse firma's kregen een vestiging in Arnhem. In 1959 opende Goodrich Chemical uit Ohio een rubberfabriek in de Kleefse Waard. Dit bedrijf was eigendom geworden van de ENKA, dat na een fusie de naam AKU kreeg. AKU zou later met KZO opgaan in AKZO. Het hoofdkantoor van BASF voor Nederland stond jarenlang vlakbij de John Frostbrug aan de Kadestraat. BASF Nederland is nu in een kantoorgebouw aan de Groningensingel gevestigd.

Industrie

Ook in andere delen van Arnhem vestigde zich industrie. De NV Arnhemsche Melkinrichting, later Coberco, vestigde zich in 1879 op een terrein tussen de Westervoortsedijk en de Nieuwe Kade. De KEMA vestigde zich in 1927 in Arnhem-West. De N.V. tot Keuring van Electrotechnische Materialen, Kema, hield zich vooral bezig met het keuren van allerlei elektrische apparaten en materialen. Het ging hierbij zowel om grote als om kleine technische toestellen en toebehoren, zowel uit het binnen- als het buitenland. Het Kema-keur op een elektrotechnisch product was voor de koper een waarborg voor veiligheid. Er werden op deze producten typetests uitgevoerd volgens internationale standaarden. Op het voormalige KEMA-terrein is tegenwoordig een groot aantal energiebedrijven gevestigd.

Expeditie Knooppunt (EKP)

Door de mechanisatie van de postafwikkeling werden vanaf het eind van de jaren zeventig op verschillende plaatsen in het land Expeditie Knooppunten (EKP's) gebouwd. Omdat de postdienst in die tijd nog gebruik maakte van het spoor liggen deze knooppunten alle aan het spoor. In Arnhem werd het EKP in 1978 gebouwd langs het rangeerterrein op het industrieterrein tegenover de buurt het Broek. De bewoners van het Broek vreesden geluidsoverlast. Daarom zocht het postbedrijf contact met kunstenaar Bas Maters, die een achterover hellende spiegelglazen doos aan de zijde van het Broek ontwierp. Aan de andere kanten van het gebouw werd het ontwerp van architect Ton Fichtinger in stand gehouden. Bovendien werd een geluidswal opgeworpen, die het lawaai van het vrachtverkeer voor de buurt moest tegenhouden.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de geschiedenis van Arnhem. Lees meer over de geschiedenis van Arnhem. Ons interessante e-book over de geschiedenis van Arnhem is een aanrader. Deze stad heeft veel te bieden. Arnhem speelde al in de vijftiende eeuw een belangrijke rol.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Gerelateerd: geschiedenis Arnhem

Gelderland
Geschiedenis Arnhem
Arnhem A/Z

Arnhem is de stad die tijdens de Tweede Wereldoorlog de speerpunt vormde tijdens Operatie Market Garden. Hierbij bleek de verovering van de Rijnbrug in het centrum van Arnhem 'een brug te ver'. De Slag om Arnhem en de gevolgen hiervan ontbreken natuurlijk niet in deze uitgave. Arnhem heeft echter veel meer te bieden, dan enkel oorlogsherinneringen. De stad speelde al een belangrijke rol in de vijftiende eeuw.
Arnhem: Geschiedenis en wetenswaardigheden


Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.
Bezienswaardigheden in Gelderland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.