Alexander Farnese, de hertog van Parma

Landvoogd in de Nederlanden

De hertog van Parma en Piacenza, Alexander Farnese, diende tijdens de Tachtigjarige Oorlog als veldheer en landvoogd in de Nederlanden. Hij volgde in 1578 Juan van Oostenrijk op en boekte in de jaren 1578 tot 1588 grote militaire en diplomatieke successen. Hij herstelde de tucht onder de Spaanse troepen. Door een gematigd optreden bond hij de zuidelijke gewesten aan zich. In militair opzicht was hij de tegenstander van prins Willem van Oranje en zijn opvolgers.

Hertog van Parma

In de Nederlandse geschiedschrijving wordt hij doorgaans de hertog van Parma genoemd, maar steeds meer historici geven de voorkeur aan zijn echte naam: Alexander Farnese. Hij was de zoon van de landvoogdes Margaretha van Parma en Ottavio Farnese. Alexander Farnese werd op 27 augustus 1545 geboren in Rome. Na de dood van zijn vader in 1586 mocht hij zich hertog van Parma noemen.

Landvoogd

Juan van Oostenrijk (1547-1578) overleed in oktober 1578 op 31-jarige leeftijd aan tyfus in zijn legerkamp in Bouge. Hij werd als legerleider en landvoogd opgevolgd door Alexander Farnese. De benoeming van Farnese door Filips II van Spanje zou niet zonder gevolg blijven, want Alexander Farnese werd niet geaccepteerd door de Staten-Generaal van de Nederlanden, die toen nog de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden vertegenwoordigden. Het gevolg hiervan was de stichting van de Unie van Utrecht in 1579, waarmee de noordelijke gewesten zich onafhankelijk opstelden van Spanje. Filips II werd twee jaar later met het Plakkaat van Verlatinghe als landsheer afgezet.

Unie van Atrecht

Alexander was al in de Nederlanden toen hij door Filips II tot landvoogd werd benoemd. Als officier van Juan van Oostenrijk had hij onder meer meegevochten in de Slag bij Gembloers en de Slag bij Rijmenam. Farnese concentreerde zich aanvankelijk op de zuidelijke provincies. Hij zuiverde de Vlaamse en Waalse provincies van Spaanse bendes die het platteland terroriseerden. Bovendien had hij grote diplomatieke gaven. Hierdoor kwam het in januari 1579 tot de Unie van Atrecht (Arras), een overeenkomst tussen Artesië, Kamerijk (Cambrai), Henegouwen en Romaans-Vlaanderen. Hiermee werd de scheiding tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden ingezet.

Veroveringen

De noordelijke gewesten wezen de Unie van Atrecht af en sloten korte tijd later een eigen overeenkomst: de Unie van Utrecht. De noordelijke gewesten, dit waren de gebieden waar Nederlands werd gesproken, kwamen overeen om zich gezamenlijk in te zetten om de Spanjaarden te verdrijven. Farnese probeerde nu verdeling te zaaien. Hij stond de calvinisten toe te vertrekken uit hun woonplaats. Zij vestigden zich veelal in Hollandse steden als Dordrecht, Haarlem en Amsterdam. Vervolgens veroverde hij opstandige steden als Antwerpen, Brugge, Brussel, Gent en Oudenaarde. Vooral de inname van de belangrijke handelsstad aan de Schelde, Antwerpen, was een belangrijke overwinning. Farnese werd hiervoor in de kapel van de schans Sint-Philips in Antwerpen geridderd in de Orde van het Gulden Vlies. Farnese was zeer succesvol. In 1586 had hij een groot deel van de Nederlanden veroverd. Alleen Holland, Utrecht, Zeeland en delen van Gelre, Friesland en Overijssel waren nog in Staatse handen.

Hugenotenoorlog

Net op het moment dat Farnese zich wilde richten op de noordelijke gewesten van de Nederlanden, werd koning Hendrik III tijdens de Hugenotenoorlog door een dominicaanse monnik neergestoken. De Franse koning overleed een dag later aan zijn verwonding in het kasteel van Saint-Cloud bij Parijs. Hendrik III werd opgevolgd door de protestantse Hendrik IV en de Spaanse koning Filips II dwong Farnese om de katholieken bij het Beleg van Parijs te hulp te komen. Farnese zou tot 1592, toen hij het commando daar aan zijn zoon Ranuccio overdroeg, actief zijn in Frankrijk. Bij de strijd om Rouen raakte hij in 1592 gewond aan zijn arm. Hij werd door Filips ontheven van zijn taak als legeraanvoerder. Alexander Farnese vestigde zich in Atrecht, de stad Arras in het huidige Noord-Frankrijk, waar hij op 3 december 1592 overleed.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.