Kasteel Abcoude

Middeleeuwen

Het oude dorp Abcoude, waarin ooit het middeleeuwse kasteel Abcoude stond, werd voor het eerst in de bronnen vermeld in 1086, maar het kasteel zelf verscheen pas in 1186 toen een Hendrik van Abcoude daarin werd genoemd. Het kasteel is dus bepaald niet zo oud als sommige schrijvers ons willen doen geloven. Zelf is men niet zeker van de echtheid van die oorkonde van 1186. De stichting van het kasteel kan dus best later geweest zijn dan voor het jaar 1200.

Zweder van Zuylen

Vermoedelijk was de bouwheer van het kasteel Zweder van Zuylen en dat maakt een stichtingsdatum in het midden van de dertiende eeuw waarschijnlijk. Het dorpje Abcoude, dat dus al in 1080 werd genoemd is dus veel ouder dan het kasteel, waarmee wel vaststaat dat het kasteel naar het dorp werd genoemd. Abcoude behoorde afwisselend tot de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht; sinds 1 januari 2011 maakt het dorp deel uit van de gemeente De Ronde Venen en behoort daarmee tot de provincie Utrecht.

Ligging

Het kasteel werd gebouwd aan de zuidrand van het dorpje Abcoude aan een paar zijriviertjes van het Gein. Het werd uiteindelijk een veelhoekig kasteel, dat gebouwd werd rond een ruime binnenplaats. Het kasteel had twee ronde torens en enkele rechthoekige, vrijwel vierkante torens, waarvan er een aantal op tekeningen uit de zeventiende en achttiende eeuw goed zichtbaar zijn. Het kasteel lag in een brede slotgracht, die gevoed werd door het riviertje de Gein. Deze situatie werd op de kadastrale minuut van 1818 aangegeven. Op deze kaart geeft de landmeter van het bestaande kasteel nog slechts de grote ronde toren aan, hoewel het zwaar bouwvallige kasteel pas in 1860 geheel werd gesloopt. Op een luchtfoto uit 1995 is het vroegere kasteelterrein in het landschap nog heel goed zichtbaar.

Veertiende eeuw

Zweder van Zuylen, de vermoedelijke stichter van Abcoude, ging zich later van Abcoude noemen. In 1268 werd kasteel Abcoude verwoest door Gijsbrecht van Aemstel, maar een volgende Zweder van Abcoude liet het kasteel in 1328 weer opbouwen. Uit een beschrijving, die uit het einde van deze eeuw dateert, blijkt dat er een kapel in het kasteel was ingericht en dat het kasteel beschikte over ruime keldergewelven; deze dienden niet alleen voor de opslag van proviand en andere zaken, maar ook als gevangenis.
In de veertiende eeuw komt het kasteel aan het geslacht van Gaasbeek, maar in 1449 moet dit geslacht de heerlijkheid afstaan aan de Staten van Utrecht.

Thedodorus de Leeuw

Na de woelige tijden van 1672, die door het kasteel werden overleefd, brak een tijd aan van leegstand. Deze periode duurde tot 1715 toen de heerlijkheid door de Staten van Utrecht werd verkocht aan een kanunnik van de Sint Pieter, Thedodorus de Leeuw. Hij was een vermogend man, die het kasteel degelijk liet restaureren. Een deel van het kasteel werd in middeleeuwse trant hersteld, een ander deel, de woongebouwen werden ingericht als een buitenverblijf. Na de dood van De Leeuw hebben er nog enkele andere personen hun intrek in het slot genomen, maar uiteindelijk werd kasteel Abcoude door gebrek aan onderhoud rijp voor de sloop, die dan ook in 1860 volgde.

Onderzoek

Zowel in de jaren 1930 als in 1995 werden onderzoekingen op het kasteelterrein uitgevoerd. Uit de laatste onderzoekingen, waarbij de techniek van weerstandsonderzoek werd toegepast, bleek bij voorbeeld dat het kasteel in de middeleeuwen extra was versterkt door een aarden wal. Ook werd duidelijk dat er een voorburcht is geweest aan de noordzijde. Nu rest er slechts een U-vormige gracht in een min of meer ovaal gevormd kasteelterrein.

PS

Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Bardet, Ir. J.D.M.; Kastelenboek provincie Utrecht, Bussum, De Haan, 1975, 5e druk.

Klok, Drs. R.H.J.; Archeologisch reisboek voor Nederland, Haarlem, Fibula-Van Dishoeck, 1977.

Drs. B. Olde Meierink e.a. (red.); Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht; Utrecht, Stichting Utrechtse Kastelen, 1995.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.