Kasteel Heumen
Tekst: Ben Hendriks
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kasteel in Gelderland
Tekening J. de Beijer: Kasteel Heumen omstreeks 1741
Juist onder en ten oosten van het punt waar de verkeersweg de A73, vanuit het zuiden komend de Gelderse oever van de Maas kruist lag in vroeger dagen het kasteel van Heumen en zijn voorburcht. De stelling dat hier in de omgeving al vroeg, voor de dertiende eeuw, een kasteel gelegen zou hebben is onhoudbaar gebleken.Vervalste akte
Gorissen wijst in zijn publicaties over Nijmegen en haar omgeving op een vervalste akte van het graafschap Dalen en het feit dat nimmer de resten van een ronde burcht zijn aangetoond. De burcht van Heumen kan niet voor het midden van de dertiende eeuw zijn ontstaan, want rechthoekige burchten kwamen pas vanaf deze tijd in deze streek voor. In 1402 wordt het kasteel 'dat huys up den werde' genoemd (het huis op de waard, dat is de uiterwaard van de rivier de Maas).Heren van Heumen
Hoe het ook zij, de eerste die zich heer van Heumen noemt is een lid van de heren van Groesbeek, en wel Johan, die stierf voor 1370. Deze tak van het geslacht Van Groesbeek blijft tot 1660 kasteel Heumen bewonen. De nieuwe eigenaar wordt Ludolf van Steenhuys-Heumen. Dit geslacht blijft tot 1769 eigenaar van het kasteel, toen zij het verkochten aan de gemeente Nijmegen. De gemeente liet het kasteel veilen; de koper verkocht het kasteel en omgeving door aan mr. Cornelis Hendrik Craan.Middeleeuwse burcht
Heumen werd een sterk kasteel. Aanvankelijk stond er een zaaltoren, waartegen enkele vleugels werden gebouwd. Om het slot werd in de veertiende eeuw een ringmuur gebouwd, die op iedere hoek een toren kreeg. Om het intussen uitgebouwde slot, dat een vierkante vorm had gekregen, werd een gracht aangelegd en aan de noodwestzijde van het kasteel verrees nog een hoefijzervormige toren. Deze toren is op de gravure van Spilman naar een tekening van Jan de Beijer heel goed herkenbaar. Om het geheel van kasteel en voorburcht was ook een grachtenstelsel aanwezig; dat grachtenstelsel waterde af op de rivier de Maas. De ingang van het kasteel lag aan de noordzijde.Karel van Gelre
Tijdens schermutselingen tussen Karel van Gelre en de stad Nijmegen in 1527 kreeg het kasteel enkele fikse klappen te verduren door activiteiten van de Stad Nijmegen, die ook op de kastelen Doddendaal en Persingen waren gericht. De schade aan het kasteel Heumen werd echter weer spoedig hersteld. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog ontstond er opnieuw grote schade aan het kasteel, die noodzaakte tot het afbreken van het oostelijke deel van het kasteel.Sloop
De laatste eigenaar van kasteel Heumen, de heer Craan, liet in 1809 grote delen van het kasteel slopen, want hij wilde een nieuw huis voor zich laten bouwen, waarbij gebruik kon worden gemaakt van afkomend materiaal.In 1880 werden de restanten van het kasteel gesloopt. De laatste bovengrondse restanten op het kasteelterrein verdwenen pas in 1939, toen een bouwhuis werd gesloopt. Bovengronds waren en nu geen resten meer over van kasteel Heumen. Niet alleen in 1939, maar ook in de jaren 1980-1981, werden er uitvoerige archeologische onderzoekingen verricht op het kasteelterrein, dat thans beschermd is als rijksmonument.
Eiland in de Maas
Kaart uit 1650 met ligging kasteel Heumen
Het is zeer waarschijnlijk dat kasteel Heumen vroeger op een eiland in de Maas lag, in plaats van op de noordoever van de Maas. De rivier schijnt, gezien ook het verloop van de rivierdijk, hier vroeger een grotere bocht te hebben gemaakt dan tegenwoordig. De noordelijke tak van de Maas zou dan de grachten rond het kasteel van water hebben kunnen voorzien. Bovendien schijnt het water van de dorpspolder Heumen ook afgewaterd te hebben op de noordelijke tak rond het kasteel.Ligging
Vooral de opgravingen van 1980-1981 brachten veel nieuwe kennis over het verdwenen kasteel. Het boek van A.G. Schulte bevat, behalve een uitvoerige beschrijving van de opgravingen, verscheidene tekeningen en foto's. Na de opgravingen werd de verkeersweg A73 aangelegd, die met een groot viaduct ten dele over het oude burchtterrein loopt. Aan de oostzijde van het burchtterrein ligt nu een jachthaven.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Literatuur
Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie
Kastelen NederlandLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Kastelen in Gelderland
In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.Kastelen in Gelderland
Kasteelgeschiedenis
Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Kastelen: Van motte tot buitenplaats
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.