Kasteel De Nijenbeek in Voorst

Kasteel in Gelderland

In de veertiende eeuw ontstonden in Gelderland twee ridderlijke partijen, die voortdurend met elkaar overhoop lagen: de Hekerens en de Bronkhorsten. Een vergelijkbare situatie met Holland, waar de Hoeken en Kabeljauwen met elkaar twistten.

Hoeken en Kabeljauwen

De Hekerens schaarden zich achter Frederik van Hekeren, die een rustige ontwikkeling van Gelre voorstond, zonder actieve deelname in een buitenlands avontuur. Ook de steden van Gelre stonden vrijwel alle achter de Hekerens. De Bronkhorsten danken hun naam aan Gijsbrecht van Bronkhorst, die wat avontuurlijker was ingesteld.

Hertog van Gelre

De Hekerens schaarden zich achter de hertog van Gelre, Reinald III, de Bronkhorsten achter diens broer Eduard en zijn moeder Eleonora, die een bondgenootschap met Engeland wel zag zitten. Het kwam tot botsingen tussen beide partijen. In 1361 werd Reinald III tijdens een gevecht gevangen genomen door zijn broer Eduard, die nu als hertog van Gelre werd geaccepteerd. Aanvankelijk wordt Reinald op kasteel Rosendael gevangen gezet, maar in 1364 verhuist hij als gevangene naar het kasteel de Nijenbeek in Voorst.

Reinald

Het verhaal gaat dat Reinald het in zijn gevangenschap zo goed heeft gehad, dat hij al maar dikker werd. Toen zijn broer Eduard in 1371 bij de slag van Baeswiller dodelijk gewond werd, wilde men Reinald weer op de Gelderse troon hebben. Men wilde hem uit de Nijenbeek vrijlaten, maar het bleek dat hij niet meer door de deur kon. Men heeft enkele kozijnen moeten uitbreken om Reinald naar buiten te krijgen. Een mooi verhaal, waarvan overigens enkele varianten bestaan. Hoe het zij, Reinald genoot niet lang van zijn vrijheid, want kort na zijn invrijheidstelling overleed hij en de strijd om de macht in Gelre ging verder.

Hoofdburcht en voorburcht

Kasteel Nijenbeek was een sterk slot. Het is gelegen aan de IJssel bij Voorst en dateert uit de dertiende eeuw. In 1383 kreeg Willem van Steenbergen het kasteel in leen van de hertog van Gelre. Het kasteel bestond op zijn hoogtepunt uit een hoofdburcht en een voorburcht. De voorburcht bestond uit verschillende dienstgebouwen rond een voorplein. Van daar kon men via een brug de hoofdburcht, een grote vierkante toren, bereiken. Tegen de toren waren nog enkele bijgebouwen aangebouwd en er was nog een kleine ommuurde ruimte. De hoofdburcht lag oostelijk van de voorburcht, pal langs de rivier de IJssel. Het kasteel was dan ook gesticht om het scheepvaartverkeer op de rivier te controleren. Er is een omschrijving bekend, waaruit blijkt dat de Nijenbeek op een eiland in de rivier zou hebben gestaan. Een zeer strategisch punt dus.

Nijenbeek in 1920

Kasteel aan de IJssel

Tegenwoordig staat het kasteel wat verder van de IJssel af, omdat de bedding van de rivier verder naar het oosten is komen te liggen. De oude IJsselarmen zijn nog duidelijk herkenbaar in het uiterwaardengebied. Het is waarschijnlijk dat de voorburcht in de zeventiende eeuw is afgebroken, want op enkele afbeeldingen is de voorburcht niet meer te zien.

Middeleeuwse donjon

De huidige toren, of wat daarvan nog over is, geeft niettemin nog een goede indruk hoe een middeleeuwse donjon er ooit uit kan hebben gezien. De toren bestaat uit zwaar muurwerk, dat niet alleen in de loop der eeuwen veel heeft geleden, maar ook in de twintigste eeuw schade heeft opgelopen. Nog in 1901 werd kasteel de Nijenbeek een oude burcht genoemd, die "nog in volle kracht aanwezig" zou zijn, maar door gebrek aan onderhoud en vooral ook door oorlogsgeweld in de laatste wereldoorlog heeft het kasteel zoveel geleden, dat de ruïne nu niet meer betreden mag worden, omdat er voortdurend instortingsgevaar dreigt.

Nijenbeek in 1990

Familie Van Steenbergen

Kasteel De Nijenbeek werd in 1364 door de hertog van Gelre gekocht van de familie De Cocq van Opijnen. De hertog gaf het slot in leen aan Peter van Steenbergen. Zijn familie heeft het slot eeuwenlang in bezit gehad. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het kasteel gebruikt om troepen in te legeren. Het was toen nog steeds in het bezit van de familie Van Steenbergen. Het kasteel kwam daarna achtereenvolgens in verschillende handen en is nu nog steeds in particulier bezit.

Ligging

Het kasteel kan vanaf de IJsseldijk bekeken worden. Ten noorden van het dorp Voorst, bij de splitsing van de N345 met de weg naar Wilp (en Deventer), loopt de Nijenbeekseweg naar het oosten. Aan het einde van deze weg kan men, na een korte wandeling, het kasteel bereiken, dat net aan de buitenkant van de dijk staat.

Subsidie voor consolidatie Nijenbeek

Er is goed nieuws te melden voor de ruïne de Nijenbeek in Voorst. De provincie heeft een forse subsidie toegezegd voor een restauratie van de ruïne: 2,5 miljoen euro. Een consolidatieplan is al uitgewerkt. De gemeenteraad van Voorst heeft al in maart 2014 ingestemd met de visie voor de consolidatie.
Nijenbeek

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Kasteel De Nijenbeek in Voorst komt ook voor in onze uitgave Kastelen in Nederland 7.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Dr. H.P.H. Jansen, Middeleeuwse geschiedenis der Nederlanden, Utrecht/Antwerpen, 1965.

Dr. K.A. Kalkwiek en A.I.J.M. Schellart, Atlas van de Nederlandse kastelen, Alphen aan den Rijn, 1980.

P. Bitter, De Nijenbeek, een middeleeuwse woontoren bij Voorst, in: Bijdragen en Mededelingen, uitg. Vereniging Gelre, deel LXXV (1984).

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.
Kastelen in Gelderland


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.