Kasteel Stapelen te Boxtel
Tekst: Ben Hendriks
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Al bijna een eeuw lang een klooster

Foto Ben Hendriks: Kasteel Stapelen
Het middeleeuwse kasteel Stapelen in Boxtel werd in de negentiende eeuw in opdracht van Hendrik Mahie verbouwd in neogotische stijl. Na de dood van zijn weduwe was Stapelen bijna een eeuw lang een klooster. Stapelen is nu een middelpunt voor kunstzinnige activiteiten in samenwerking met de stichting Boxtel Vooruit.De naam van het kasteel
De naam van het kasteel is een beetje een raadsel. Verschillende etymologische woordenboeken geven verschillende betekenissen voor het woord stapel. Het zou onder meer fundament kunnen betekenen of stapelplaats, maar ook zuil of kerktoren. In 1134 heette Stapelen de Stapelo, de naam is dus al oud, maar een goede verklaring lijkt in de nevelen van de tijd verdwenen.Stapelen werd in de veertiende eeuw gebouwd

Assumptionisten
Na de dood van haar man bleef de weduwe Mahie op het kasteel wonen. Ze wilde wel vertrekken, maar dan moest het kasteel een klooster worden. Er werden daarom advertenties in dagbladen geplaatst, waarop door paters Assumptionisten werd gereageerd. Zij betrokken omstreeks 1915 het kasteel. De orde hield zich in Nederland bezig met zielzorg, parochiewerk en bedrijfsapostolaat en met de missie.Aanvankelijk was in het klooster ook een klein-seminarie ondergebracht, maar daarvoor werd in de dertiger jaren van de vorige eeuw, veel te dicht bij het kasteel, in de kasteeltuin nieuwbouw gepleegd. Het is een voor deze omgeving monsterachtig groot gebouw geworden, waarin het gehele kasteel zich kan omdraaien. Dit gebouw is thans in gebruik als appartementengebouw.
Veel oude elementen
Het zuidelijke gedeelte van het kasteelcomplex bevat nog vele oude elementen. Zo heeft de ridderzaal nog de oorspronkelijke veertiende-eeuwse kap en een tongewelf. De stenen muren van de gebouwen van deze vleugel ontstonden in de zestiende eeuw.De noordzijde van het kasteel is in de negentiende eeuw vrijwel geheel vernieuwd. Bij opgravingen enige tientallen jaren geleden werden verschillende ontdekkingen gedaan. Er werden fundamenten van vroegere stallen gevonden op de plaats waar nu, tegen de westwand, de autoboxen zijn opgetrokken. Voor de huidige zuidvleugel bleken nog meer gebouwen gestaan te hebben, zodat de binnenplaats vroeger beduidend kleiner moet zijn geweest. De zuidvleugel bleek op een zandplaat gefundeerd te zijn, maar de noordzijde is gebouwd op opgehoogde grond. Het kan dus zijn dat de zuidvleugel in de eerste jaren van zijn bestaan direct aan het riviertje de Dommel heeft gestaan.

Foto Ben Hendriks: Kasteel Stapelen, oostgevel
Randerode
Kasteel Stapelen werd gebouwd door een lid van het geslacht van Randerode. De heerlijkheid was een leen van het graafschap Loon. In het begin van de dertiende eeuw kwam Stapelen in het bezit van Willem van Kuyck, die door de hertog van Brabant tot ridder was geslagen. Verschillende geslachten volgden dat van Kuyck op. Van Merheim, van Diest en van Ranst zijn de opvolgende eigenaren van Stapelen. In de zestiende eeuw kwam Stapelen aan Jan van Horn. Hij vluchtte naar Kleef, maar zijn zoon, die katholiek was gebleven, kreeg Stapelen later weer terug.Familie van Horn
Kasteel Stapelen bleef tot de Bataafse tijd in het bezit van de familie van Horn. Stapelen werd toen onteigend en in 1815 verkocht. Via verschillende eigenaren werd het kasteel ten slotte gekocht door het, de neogotiek minnende, raadslid uit 's-Hertogenbosch, Hendrik Mahie.Legende
Er is een legende verbonden aan kasteel Stapelen. Kort voor het jaar 1400 werd door priester Eligius, die in de kapel de mis opdroeg, witte geconsacreerde wijn gemorst op het kleed dat het altaar bedekte. Er verscheen op dit kleed een rode vlek, die er niet meer uitgewassen kon worden. De priester hield deze kwestie tot op zijn sterfbed geheim, waarna hij het vertelde aan de toenmalige kasteelheer Willem van Merheim. Deze kreeg van de geestelijkheid toestemming de doeken aan het volk te tonen, waaruit ten slotte in Boxtel de jaarlijkse bloedprocessie op de eerste zondag na Pinksteren is voortgekomen.
Foto Ben Hendriks: Kasteel Stapelen, binnenplaats
Ligging
De paters Assumptionisten verkochten Stapelen op 1 september 2018 aan de Eindhovense vastgoedbeheerder Xander van Mierlo. Kasteel Stapelen kan nu dus, na een lange kloosterperiode, door het publiek onder bepaalde omstandigheden, ook van binnen, worden bewonderd. Stapelen is nu een middelpunt voor kunstzinnige activiteiten in samenwerking met de stichting Boxtel Vooruit, en ook kan er getrouwd worden.Het kasteel ligt aan de zuidwestelijke kant van het centrum van Boxtel.
Kasteel Stapelen in 1902

Stapelen in 1902
PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Kasteel Stapelen te Boxtel komt ook voor in onze uitgave Kastelen in Nederland 7.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Literatuur
Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie
Kastelen NederlandLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Kasteelgeschiedenis

Kastelen: Van motte tot buitenplaats
Nederlandse Kastelen

Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.