Ban- of dwangmolens bij kastelen
Tekst: Ben Hendriks
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelen in detail

Huis Bergh
Deze torenmolen werd gebouwd 1441, waarmee hij vermoedelijk de oudste nog bestaande molen in Nederland is. De molen was het eigendom van de heren Van den Bergh, die resideerden op het Huis Bergh in 's-Heerenberg. De molen was een ban- of dwangmolen. Dat betekent dat de boeren in deze streek verplicht waren hun graan in een molen van de heer van hun heerlijkheid te laten malen. In de middeleeuwen waren er in de heerlijkheid Bergh vier dwangmolens.Wind

Watermolens

Hackfort

Dwangmolens
Er zijn nog honderden windmolens in Nederland, waarvan er verscheidene dwangmolens zijn geweest. Ook zijn er nog verschillende watermolens. Zo kennen we er een aantal in Zuid-Limburg, zoals bij voorbeeld de fraaie watermolen bij kasteel Schaloen in Valkenburg. Een van de mooiste watermolens staat bij kasteel Singraven in Denekamp. Het is een dwangmolen, daterend uit de middeleeuwen. Het is een driedubbele watermolen, dat wil zeggen dat hij drie waterraderen heeft. Daarmee werden een houtzaagmolen, een korenmolen en een oliemolen aangedreven. De molen inspireerde de zeventiende-eeuwse landschapsschilders Meindert Hobbema en Jacob van Ruysdael voor hun tekeningen en schilderijen.Recht
Het recht van de heer om in zijn gebied de boeren te verplichten hun koren te laten malen op een van zijn molens, berustte op een van de heerlijke rechten, die een heer van zijn vorst had gekregen. In een akte uit Vlaanderen van Boudewijn XI stelde de graaf een nieuwe verantwoordelijke aan voor de uitbating (de exploitatie) van zijn molens op de rivier de Leie. Al wie binnen een bepaalde ban woonde moest zijn koren op die molens laten malen. Die ban of wel het gebied, waarbinnen het banrecht gold, was hier een cirkelvormig gebied van ongeveer vijf kilometer diameter. De akte van de graaf van Vlaanderen dateerde al uit het jaar 1198. Het recht van ban- of dwangmolens is dus al erg oud.In de loop der tijd verdwenen de vele rechten, die de adel had verworven. Op grond van speciale wetgeving verloor de adel in 1848 al zijn bijzondere rechten en werd de publiekrechtelijke status van de heerlijkheden definitief afgeschaft.
PS
Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Lees verder over kastelen
Nederlandse KastelenMiddeleeuwse kastelen
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Kasteelgeschiedenis

Kastelen: Van motte tot buitenplaats
Nederlandse Kastelen

Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.