Kantelen van kastelen

Kastelen in detail

Kantelen zijn onderdelen van de borstwering boven op een kasteeltoren of kasteelmuur. Het hogere deel van de borstwering tussen twee insnijdingen op een muur of platform op een toren noemen we een kanteel.

Bescherming

Die kantelen zijn bedoeld om een schutter op een toren of weergang achter de kantelen bescherming te bieden tegen pijl en boog of musketvuur van een tegenstander, die zich buiten het kasteel bevindt. De verdediger kan zich beschermd opstellen achter een kanteel. Door de insnijding tussen twee kantelen kan hij dan tegenvuur geven. Meestal zijn in de kantelen ook nog schietgaten of schietsleuven aangebracht. Door van deze schietgaten gebruik te maken, kan de verdediger zichzelf nog beter beschermen, want deze schietgaten zijn smaller gemaakt dan de insnijdingen tussen de kantelen. Die ruimte tussen twee kantelen is zeer geschikt om de omgeving in de gaten te houden, omdat deze een bredere blik op de buitenwereld van het kasteel biedt dan een schietgat.

Afmetingen

De afmetingen van kantelen hebben bij verschillende kastelen niet altijd dezelfde grootte, want er waren voor zulke bouwkundige toepassingen geen standaardafmetingen. Maar meestal waren de kantelen toch wel manshoog, opdat de verdediger zich gemakkelijk kon bewegen, zonder zich aan vijandelijk vuur bloot te stellen. De ruimte tussen twee kantelen varieerde ook, maar had meestal een breedte van ruim een halve meter. De onderkant van de insnijdingen tussen twee kantelen lag vaak veertig tot vijftig centimeter boven het platte vlak van dak of weergang.
De breedte van een kanteel kon ook sterk variëren. Zo zien we dat de kantelen op een weermuur bij kasteel de Doornenburg aanzienlijk breder zijn dan die op de donjon van hetzelfde kasteel.

Na de middeleeuwen

Tot ongeveer het jaar 1600 waren kantelen bij kastelen zinvol, maar daarna werden de vuurwapens zo veel verbeterd dat kastelen geen goede bescherming meer konden bieden. Kastelen hadden afgedaan, de strijd tussen twee partijen ging zich anders en op een andere plaats afspelen.
Na de middeleeuwen werden de kastelen dan ook langzamerhand omgebouwd tot comfortabeler woonverblijven, het werden op deze manier buitenverblijven, die alleen nog in hun uiterlijk de oude vorm van kastelen vertoonden, maar ze waren niet meer ingesteld op verdediging in geval van oorlog.

Status

Maar de status van bewoners moest zichtbaar blijven. Daarom werden de oude verdedigingselementen, waar onder de kantelen, nog wel herbouwd en ook wel nieuw gebouwd in latere eeuwen. Meestal dienden deze elementen dan als versiering, ze werden een decoratief element om te laten zien, dat het om een bijzondere woning ging. Dat is bij voorbeeld het geval bij kasteel Sandenburg in Langbroek in de provincie Utrecht.
Maar ook bij later gebouwde buitenhuizen, die zich als kasteel presenteerden, werden kantelen aangebracht. Zo zien we bij het in het midden van de negentiende eeuw nieuw gebouwde kasteel de Schaffelaar bij Barneveld dat er op zeer uitbundige wijze kantelen zijn aangebracht, die alleen maar een decoratieve functie hebben.
Sommige elementen van een middeleeuws kasteel zijn dus eeuwen in de herinnering gebleven, ook al hebben ze geen enkel praktische nut meer.

Foto's

kantelen op weergang Muiderslot

kanteel op donjon Doornenburg

kanteel op weergang Doornenburg

kantelen op gevel en torens van De Schaffelaar

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder over kastelen

Nederlandse Kastelen
Middeleeuwse kastelen

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.