Kasteeltorens

Kastelen in detail

De eerste kastelen waren veelal niet meer dan torens. Die eerste kastelen ontstonden in ons land soms als motte kastelen: een met de hand opgeworpen heuvel waarop, binnen een palissade, een houten toren werd opgetrokken.

Steen

Later, als de eigenaar van de toren voldoende geld er voor had en als de grond van de heuvel goed was ingeklonken werd het houten gebouw veelal vervangen door een stenen exemplaar. Sommige kastelen groeiden uit tot grotere complexen waarin de oorspronkelijke motte niet eens meer herkenbaar was. Zo is dat bij voorbeeld het geval met Huis Bergh in 's-Heerenberg, die nu een grote burcht is, maar ook eenvoudig begon.

Torens

Maar andere torens, ook torens die op een vlakke bodem werden gebouwd, werden behalve misschien met een enkel bijgebouwtje, nooit verder uitgebreid. Dat bleven woontorens, al dan niet in een gracht staande of op een motte.

Verdedigbaar

Als verdedigbaar bouwwerk werd niet voor niets de torenvorm gekozen. Een toren van enkele verdiepingen maakte het mogelijk om ongewenst bezoek eerder te zien aankomen. Maar wat ook belangrijk was, was de veiligheid: De toegang kwam op de eerste verdieping van de toren, waar een trap naar toe leidde. Het was mogelijk die trap op te trekken, waardoor toegang tot de bewoners onmogelijk werd. De benedenverdieping was alleen toegankelijk van binnenuit en werd meestal gebruikt voor het opslaan van voorraden.
Bovendien was men tijdens mogelijke gevechten strategisch altijd in het voordeel.

Ingang

Als een kasteel verder werd uitgebouwd, gebeurde dat meestal eerst door er een ringmuur omheen te zetten. Aan de binnenzijde van die ringmuur konden dan meer gebouwen worden opgetrokken. Voor de verdediging van het kasteel ontstonden er tegen, in of bij de muur verdedigingstorens; bij rechthoekige kastelen zeker vaak op de hoeken, maar ook halverwege een muur. De ingang naar het kasteel was uiteraard het meest kwetsbaar. Daarom werd vaak die ingang aan weerszijden voorzien van een toren.

Beveiliging

Ook werd een hoofdgebouw, dat dan meer was dan een simpele woontoren, beveiligd door er torens tegen aan te bouwen. Dat was bij voorbeeld het geval bij het hoofdgebouw van het kasteel Hoensbroek, dat behalve met enkele poorttorens aan de ingangszijde op twee hoeken van de achterkant van het gebouw werd beveiligd door grote torens, een vierkante en een ronde.

Traptorens

Toen na de middeleeuwen de verdedigbaarheid van kastelen van minder belang werd en kastelen werden verbouwd om ze beter bewoonbaar te maken, ontstonden er nog meer soorten torens, bij voorbeeld traptorens. Zo kent kasteel Vorden in de hoek, waar twee vleugels haaks tegen elkaar gebouwd zijn, op dat punt een traptoren.

Opvallend kenmerk

Torens zijn wellicht de meest opvallende kenmerken van kastelen. Het zijn niet alleen plaatsen met het beste uitzicht op de omgeving, maar zij vormen ook de allereerste woonmogelijkheden voor een kasteelheer, zijn gezin en vaak ook zijn directe vertrouwelingen en personeel.

Representatieve functie

Ook in latere tijden, toen het wonen in een gewoon gebouw veel comfortabeler werd en torens niet meer van belang waren voor de verdediging, werden er nog torens bij kastelen gebouwd, nu met opvallende kantelen, arkeltorentjes of andere opsmuk. Deze torens kregen nu meer een representatieve functie, want ze blijven indruk maken op hem die het kasteel benadert.

Toelichting foto's

Van boven naar beneden:

Motte met houten toren

Kasteel Dever met trappartij

Kasteel Dussen, poorttorens

Kasteel Hoensbroek, torens hoofdgebouw

Kasteel Vorden, traptoren

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder over kastelen

Nederlandse Kastelen
Middeleeuwse kastelen

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.