Fort Pampus bij Amsterdam

Stelling van Amsterdam

Fort Pampus is een forteiland in het IJmeer in de Stelling van Amsterdam om de vaargeul Pampus te verdedigen bij een aanval vanaf de Zuiderzee. De bouw van het forteiland begon in 1887. Het fort staat op een kunstmatig door de firma Kalis aangelegd eiland. Pampus werd in 1895 voltooid.

Voor pampus liggen

U kent Pampus misschien van de uitdrukking voor pampus liggen. Dat betekent dat men niet in staat is om iets te doen. Het Pampus is een verslibde geul ondiep water aan de monding van het IJ bij Amsterdam. Het spreekwoord stamt uit de tijd van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). De met handelswaar zwaarbeladen schepen uit Nederlands-Indië konden de ondiepe vaargeul niet altijd gemakkelijk passeren. Men moest bij Pampus wachten tot het vloed werd. Daarna kon men doorvaren naar de haven van Amsterdam.

Kunstmatig eiland

Na de Frans-Duitse Oorlog van 1870 was ook Nederland bevreesd voor een vijandelijke aanval. Men bouwde in de jaren die volgden de Nieuwe Hollandse Waterlinie uit en legde ook de Stelling van Amsterdam aan. Het fort op Pampus verdedigde de gelijknamige vaargeul tegen aanvallen vanuit de Zuiderzee. De bouw van het Fort aan het Pampus, zoals het officieel heet, begon in 1887 met het wegbaggeren van de modder. Op de zandondergrond stortte men vervolgens schoon zand en zonk met basaltblokken en stortsteen af waarmee het kunstmatige eiland een stevige basis moest krijgen.

Bewapening

Het fort staat op vierduizend heipalen. De verdedigingswerken werden gebouwd uit beton en bakstenen. Het hoofdgebouw kreeg twee verdiepingen. Rond dit hoofdgebouw ligt een droge gracht. Het fort werd bemand door het garnizoen van Muiden. Kapitein L.C. Dyxhoorn werd de eerste commandant, schreef Cees Pfeiffer in zijn uitgave over de geschiedenis van het fort. Op de bovenste verdieping van fort Pampus stonden twee draaibare pantserkoepels met twee Krupp-Gruson kanonnen. Daarnaast waren er drie snelvuurkanonnen en enkele mitrailleurs om het fort te verdedigen.

Eerste Wereldoorlog

Pampus heeft nooit een rol gespeeld bij de verdediging van Amsterdam. Wel werd het fort in de Eerste Wereldoorlog bemand door een grote troepenmacht. Nederland was weliswaar neutraal, maar hield toch rekening met vijandelijkheden. Defensie heeft na deze oorlog nog drie betonnen platforms aangelegd voor luchtafweerkanonnen voor de verdediging van Amsterdam, maar deze werden in 1934 weer verwijderd, want men had een jaar eerder besloten om Fort Pampus als militaire verdedigingslocatie buiten gebruik te stellen. Na de aanleg van de Afsluitdijk was het gevaar grotendeels verdwenen.

Opheffing

In de Tweede Wereldoorlog heeft het Fort aan het Pampus geen rol van betekenis meer gespeeld. Het Duitse leger heeft Pampus nog gebruikt bij oefeningen van duikbommenwerpers. Ook werd materiaal ontvreemd omdat in Duitsland tekorten waren ontstaan. Zo werden de door Krupp-Gruson gebouwde kanonnen als schroot naar Duitsland afgevoerd. Na de Tweede Wereldoorlog heeft de mijnopruimingsdienst van het Nederlandse leger het Fort aan het Pampus nog enige jaren gebruikt. Pampus werd per koninklijk besluit op 9 oktober 1952 opgeheven als vestingwerk.

Bezoek

Het hoofdgebouw van Pampus werd aan het begin van deze eeuw gerenoveerd. Het fort werd geschikt gemaakt voor de museale functie. Het forteiland is van april tot en met oktober geopend. Het eiland is te bereiken met een veerdienst vanuit Muiden, IJburg en Almere. Het Fort aan het Pampus behoort tot de Stelling van Amsterdam en is daarom in 2021 toegevoegd aan het reeds bestaande UNESCO-werelderfgoed Nieuwe Hollandse Waterlinie.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan geschiedenis van Amsterdam. Lees Amsterdam: Stadsgeschiedenis in 150 episoden als u uw bezoek aan Amsterdam wilt voorbereiden of meer wilt weten over de geschiedenis van Amsterdam. Pampus komt ook voor in onze uitgave Amsterdam: Stadsgeschiedenis in 150 episoden.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Vervolg uw reis door Amsterdam

Amsterdam Hoofdpagina
ABC van Amsterdam

Ruud van Capelleveen schrijft regelmatig een artikel over de rijke geschiedenis van de hoofdstad van Nederland. In dit e-book verzamelde hij 150 verhalen die zijn grote interesse en betrokkenheid tonen. Deze uitgave over Amsterdam bevat 150 episoden uit de rijke geschiedenis van Amsterdam aan de hand van interessante plaatsen en opmerkelijke verhalen. U kunt de geschiedenis van deze prachtige stad en zijn soms eigenwijze inwoners volgen vanaf de middeleeuwen tot in deze tijd.
Amsterdam


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.