Bernhard in Zeeland

Heldenepos

In de meidagen van 1940 circuleerde in bezet Nederland het gerucht dat prins Bernhard in Zeeland dapper had gestreden met het Nederlandse leger en de bondgenoten uit Frankrijk. De prins zou daarbij zelfs een arm zijn kwijtgeraakt. De vreemdste geruchten gingen rond, maar aan dit heldenepos van de Duitse schoonzoon van de koningin zat wel een kern van waarheid. Prins Bernhard had in Sluis overnacht.

Londen

Nadat hij zijn echtgenote en de beide prinsessen op Buckingham Palace in Londen had afgeleverd, maakte Bernhard de oversteek naar het vasteland. Koningin Wilhelmina zou niet van zijn plan hebben geweten, vertelde Bernhard later in zijn door Hatch opgetekende biografie, maar dat verhaal is zeer ongeloofwaardig. Bernhard werd tijdens zijn heldentocht vergezeld door Wilhelmina's legeradjudant kolonel H.J. Phaff en door de hoge ambtenaar van Buitenlandse Zaken, jonkheer H.F.L.K. van Vredenburch.

Zeeland

Van Vredenburch organiseerde de reis voor Bernhard. De heenreis werd op 15 mei 1940 gemaakte met de Franse jager Simoun. Vervolgens ging de reis van Duinkerke in Noord-Frankrijk per auto door België naar Zeeland. De prins overnachtte in het grensstadje Sluis bij een opperwachtmeester van de marechaussee. De volgende dag werden nog enkele Nederlandse legeronderdelen bezocht. Bernhard constateerde dat "er niets meer te verrichten viel."
"Ik vond daar ergens enige vrachtauto's van het Nederlandse leger, die begeleid werden door militaire politie," vertelde de prins later. "De meesten van de eenentwintig inzittenden brachten de Hitlergroet. Toen vroeg ik: 'wie zijn dat?' Het bleken Rost van Tonningen en de anderen te zijn." Meinoud Rost van Tonningen was een vooraanstaand Tweede Kamerlid van de NSB. Zij kenden elkaar. Bernhard en Meinoud maakten waarschijnlijk al kennis met elkaar toen Rost van Tonningen nog in Wenen woonde als functionaris in dienst van de Volkenbond. Kort voor de Duitse inval was de NSB'er in verzekerde bewaring gesteld, omdat hij als staatsgevaarlijk werd beschouwd. Bernhard: "Toen heb ik de hele zaak laten stoppen en heb ik de begeleidende officier gezegd: 'Laat ze lopen en zet de mitrailleur erop, dan zijn we ze kwijt.' En toen zei mijn adjudant Phaff, dat ik dat niet kon doen."

Parijs

Via Duinkerke ging de reis naar Parijs. De situatie in de Franse hoofdstad was inmiddels chaotisch. Enkele dagen eerder was het Duitse leger zonder problemen om de onneembaar geachte Maginot-linie heengetrokken. Twee Duitse pantserdivisies waren op weg naar de hoofdstad. Niemand geloofde meer in een overwinning. Winston Churchill vloog zes dagen na het begin van de Duitse aanval in mei 1940 naar Parijs. Hij vroeg Maurice Gamelin naar de strategische reserves. Toen de Franse opperbevelhebber antwoordde dat er geen reserve divisies waren kon Winston Churchill dit niet geloven en stelde hij de vraag nogmaals, in het Frans. De Britse premier begreep dat Frankrijk als verloren beschouwd moest worden.
Drie dagen later werd Gamelin vervangen door Maxime Weygand. Premier Paul Reynaud benoemde Philippe Pétain op 18 mei 1940 tot vicepremier. "Tijdens het in 1945 gehouden proces tegen Pétain bleek, dat hij als ambassadeur in Madrid via Franco contact had gehad met Hitler 'teneinde in Frankrijk een bewind in te stellen dat analoog zou zijn aan dat van Duitsland en Italië'," schreef Wim Klinkenberg. "Pétain bereidde daar dan ook al zijn regering voor, in welk kader zijn 'kroonprins' Laval tweemaal in het geheim naar Madrid reisde. Het politieke doel van Laval was, een militair bondgenootschap te sluiten tussen Frankrijk, Spanje, Duitsland en Italië, dat in actie moest komen tegen Engeland." En later uiteraard tegen de Sovjet-Unie.

Sensatie

Konden de Franse leiders in deze tumultueuze tijd vrijmaken voor de 30-jarige sensatie zoekende Nederlandse prins? Het is vermakelijk om het relaas van Alden Hatch, biograaf van prins Bernhard, over de belevenissen in Parijs te lezen: "Daar aangekomen ging hij onmiddellijk naar het grote, grijze Palais Matignon om een bezoek te brengen aan minister-president Reynaud. Hij trof daar een kleine, brede man aan met olijfkleurige huid en schuin geplaatste ogen, die in apathische houding achter het bureau zat waaraan al zoveel minister-presidenten van Frankrijk hadden gezeten. Reynaud bezat en zeer scherpzinnige geest maar zijn karakter bleek niet bestand tegen de druk van de gebeurtenissen. Het enige wat hij wist te zeggen was: 'Ik zal u bij maarschalk Pétain brengen.' Zo machtig was de oude defaitist toen al geworden."
Reynaud begeleidde prins Bernhard naar het ministerie van Oorlog, waar ze de oude maarschalk aantroffen. "Hij droeg alle onderscheidingen die hij voor zijn moed had gekregen, de moed die hem op hoge leeftijd helaas was ontzonken. Dit was waarschijnlijk het vreemdste en droevigste onderhoud dat prins Bernhard ooit heeft gehad." In Parijs legde Bernhard met ambassadeur jonkheer John Loudon nog een krans bij de Arc de Triomphe, meldde het dagblad Le Temps. Bernhard werd op maandag 20 mei 1940 met een Engelse torpedobootjager van Cherbourg naar Engeland vervoerd. In Londen bracht hij verslag uit aan koningin Wilhelmina en vervolgens reed hij door naar Gloucestershire, waar zijn echtgenote en de kinderen zich op het platteland hadden teruggetrokken. Hatch: "Doodmoe en smerig viel hij Juliana in de armen."

Engeland

Toen duidelijk werd dat Juliana met de kinderen naar Canada zou vertrekken werd snel de doop van prinses Irene geregeld. De doopplechtigheid vond op 31 mei 1940 plaats in de kapel van Buckingham Palace in Londen. Voorganger was dominee J. van Dorp, de predikant van de Nederlands hervormde gemeente in Londen. Op 2 juni vertrokken Juliana, Beatrix en Irene vanuit Milford Haven met de Hr. Ms. Sumatra naar Canada. Ze werden uitgewuifd door Bernhard.
Bernhard keerde onmiddellijk terug naar Londen, maar hij kreeg daar weinig te doen. De prins werd door de Britse veiligheidsdienst gewantrouwd, schreef Loe de Jong. "Hij was nu eenmaal van afkomst een Duitser en in de periode waarin men in Engeland door berichten van het continent misleid, bevreesd was voor de operaties van een sinistere Vijfde Colonne, waren er in het Britse veiligheidsapparaat velen die meenden dat men met hem geen enkel risico mocht nemen." Koning George VI heeft nog getracht de veiligheidsdienst op andere gedachten te brengen, maar deze poging liep op niets uit. Prins Bernhard kreeg hierdoor voldoende tijd voor zijn liefhebberijen.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Koninklijk Huis

Koninklijk Huis
Koninklijk Huis in Nederland
Koninklijke Geschiedenis

In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef. Voor deze uitgave werden de meeste artikelen herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis


In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland


Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.