Prins Bernhard (1911-2004)

Prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld

Prins Bernhard was de echtgenoot van koningin Juliana. Hij groeide op in Duitsland, waar in de jaren dertig Adolf Hitler aan de macht kwam. Bernhard werd lid van de NSDAP, de partij van Hitler. Bernhard werd na de oorlog geprezen in verzetskringen. Hij ontkende ooit lid te zijn geweest van de NSDAP, maar al die tijd bewaarde de prins-gemaal van Nederland de originele aanmeldingskaart in zijn archief.

Prins

Bernhard werd op 29 juni 1911 in Jena geboren als Bernhard Friedrich Eberhard Leopold Julius Kurt Carl Gottfried Peter Graf von Biesterfeld. In 1916 vaardigde oom Leopold, die het toen in Lippe voor het zeggen had, een oekase uit, waarin hij bepaalde dat zijn schoonzuster met haar kinderen vanaf dat moment Prins of Prinses zur Lippe-Biesterfeld zouden worden. Prins Bernhard was dus pas vanaf zijn vierde jaar een prins. Ter gelegenheid van zijn latere huwelijk met prinses Juliana werd hem door koningin Wilhelmina ook de titel Prins der Nederlanden verleend.

Jeugdjaren

Prins Bernhard bracht zijn jeugd door op het landgoed Reckenwalde, vlak bij de Poolse grens. Hij ging niet direct naar school, maar kreeg thuisonderwijs. Daarna werd Bernhard naar kostscholen gestuurd, achtereenvolgens in de dicht bij Reckenwalde gelegen Poolse plaats Züllichau (nu Sulechov) en later in Berlijn. Vanaf 1929 studeerde hij rechten in Lausanne, München en Berlijn. In deze tijd vergat hij niet de student uit te hangen, maar haalde in 1935 toch zijn doctoraal rechten. Bernhard trad in dienst van I.G. Farben, een bekend Duits chemie-concern en werd geplaatst op het kantoor van deze firma in Parijs.

Huwelijk met Juliana

Voor prinses Juliana werd gezocht naar een man, die later de moeilijke taak zou moeten vervullen van prins-gemaal. Koning kon deze gemaal nooit worden, omdat de troon van Nederland voorbehouden blijft aan een Oranje-telg. Uit verschillende kandidaten werd Bernhard zur Lippe-Biesterfeld gekozen en inderdaad het klikte tussen Juliana en Bernhard. Het paar trouwde op 7 januari 1937, waarbij de 'hele' Europese adel vertegenwoordigd was. Uit het huwelijk werden vier dochters geboren, de prinsessen Beatrix, Irene, Margriet en Christina.

Tweede Wereldoorlog

Maar het huwelijk werd al in moeilijke tijden voltrokken, want het is erg roerig in Europa. Toen in 1940 inderdaad ook Nederland werd aangevallen, besloot koningin Wilhelmina naar Engeland te gaan, waarbij de gehele koninklijke familie haar diende te volgen, ook prins Bernhard, die eigenlijk in Nederland wilde blijven. Prinses Juliana ging in verband met haar veiligheid na korte tijd met de kinderen naar Canada. Prins Bernhard bezocht haar daar gedurende de oorlog slechts enkele malen, want hij was erg actief als hoofd van de Nederlandse Militaire Missie in Londen, waar hij nauw met zijn schoonmoeder samenwerkte. De onvoorwaardelijke overgave van de Duitsers in Nederland vond plaats op 5 mei 1945 in hotel De Wereld in Wageningen, in tegenwoordigheid van de prins. Sindsdien bezocht prins Bernhard ieder jaar de herdenking van deze overgave in Wageningen. Bernhard werd vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog in bepaalde kringen gezien als het symbool van verzet tegen de Duitse bezetter. Hij hield daarom zijn eigen lidmaatschap van de NSDAP, de politieke partij van Adolf Hitler, zorgvuldig verborgen.

Economie en cultuur

Na de Tweede Wereldoorlog zette prins Bernhard zich in voor de economie van Nederland. Hij maakte vele wereldreizen, vergezeld van economische missies en kreeg deuren open, die anders wellicht gesloten zouden zijn gebleven. Kortom: prins Bernhard zou in deze functie veel hebben betekend voor de opbouw van Nederland. Bernhard werd in de loop der jaren benoemd tot inspecteur-generaal van de Koninklijke Landmacht, admiraal van de vloot en generaal van de luchtmacht. Voor zijn prestaties in de oorlogsjaren werd hij benoemd tot ere-luchtmaarschalk van de Britse Royal Air Force. De prins ontplooide vele activiteiten, op economisch, ecologisch en sociaal terrein. Zo was hij zeer actief voor het Wereld Natuur Fonds en reikte prins Bernhard jaarlijks de zilveren anjer uit voor prestaties op cultureel gebied.

Lockheed-affaire

Een smet op zijn blazoen was de Lockheed-affaire, waarbij bewezen werd dat de prins zich had laten omkopen. Premier Joop den Uyl bewees het koninklijk huis een dienst door te voorkomen dat de prins zich in een rechtbank moest verantwoorden. De prins kreeg 1,1 miljoen gulden voor zijn advies aan de overheid om materiaal van de vliegtuigfabrikant Lockheed aan te schaffen. De premier verzweeg dat prins Bernhard via tussenpersonen ook steekpenningen had ontvangen van de Amerikaanse vliegtuigfabrikant Northrop. Juliana bleef haar echtgenoot steunen. Zij dreigde met aftreden. Uiteindelijk besloot het kabinet dat Bernhard zijn bevoegdheden op militair terrein moest inleveren. Hij mocht hij geen uniform meer dragen. Voor deze prins was dit een zware straf. Later bleek dat Bernhard met omkopingsgeld zijn buitenechtelijke escapades had gefinancierd.

Kwaadaardige tumoren

Prins Bernhard werd in zijn leven verschillende malen geopereerd. Ook in de laatste jaren moest hij regelmatig onder het mes. Na één van de laatste operaties, waarbij hij al ver in de tachtig was, antwoordde Bernhard een verslaggeefster, die vroeg hoe het hem verging, met het veelzeggende woord: 'Schlecht', want hij was zijn hele leven een fraai Duits accent trouw gebleven. Op 17 november 2004 maakte de RVD bekend dat prins Bernhard aan longkanker leed. Bernhard werd poliklinisch in het UMC-AZU behandeld wegens klachten van kortademigheid. De klachten werden veroorzaakt door vocht in de borstholte. Naast de eerder vastgestelde tumor in de luchtwegen werd eind november ook een kwaadaardige tumor in de darmen vastgesteld. Op 1 december 2004 kreeg prins Bernhard op Paleis Soestdijk last van zijn aandoeningen. Omdat zijn klachten daar niet goed behandeld konden worden, werd hij overgebracht naar het Universitair Medisch Centrum Utrecht. In het ziekenhuis werd, op zijn verzoek, op 1 december 2004 de behandeling gestaakt. Prins Bernhard overleed nog dezelfde avond. Hij werd 93 jaar oud. Op 11 december 2004 vond de uitvaartdienst van prins Bernhard plaats in de Nieuwe Kerk in Delft.

Interview met de Volkskrant

Na zijn dood publiceerde de Volkskrant in december 2004 een interview met de prins, gebaseerd op negen gesprekken die de prins vanaf 2001 voerde met de journalisten Pieter Broertjes en Jan Tromp. Deze gesprekken hadden buiten medeweten van de regering, de Rijksvoorlichtingsdienst en de familieleden van de prins plaatsgevonden. In het interview bevestigde de prins het bestaan van zijn buitenechtelijke dochters Alicia en Alexia en bevestigde hij zijn rol in de Lockheed-affaire, maar helemaal eerlijk was hij niet want hij had meer buitenechtelijke kinderen en was wel degelijk lid geweest van de NSDAP. Het onomstotelijke bewijs hiervoor bewaarde Bernhard zelf. In 2023 maakte de oud-directeur van het Koninklijk Huisarchief, Flip Maarschalkerweer, bekend dat hij de originele NSDAP-lidmaatschapskaart had gevonden in het privéarchief van de prins. Het Prins Bernhard Cultuurfonds schrapte daarna in november 2023 de naam van de prins uit de naam, zodat alleen Cultuurfonds overbleef.

Bernhard: een verborgen geschiedenis

Het beeld dat Annejet van der Zijl in de biografie 'Bernhard: een verborgen geschiedenis' oproept van de Prins der Nederlanden is niet positief. Dit ligt echter niet aan de schrijfster. Het was het gedrag van de prins dat leidde tot schandalen en het was de prins die zijn leven en zijn daden opklopte tot mythische proporties.
Bernhard: een verborgen geschiedenis

Verloving Bernhard en Juliana

Een wijze en goede vrouw, hoog boven de partijen staand, de dochter van een Duitse vorstin bestuurt thans het Nederlandse volk, en jaren stond aan haar zijde een Duits edelman, schreef de partijkrant van Adolf Hitler, de Völkischer Beobachter, op 8 september 1936. Op deze dag was de verloving van Juliana en Bernhard bekend gemaakt.
Verloving Bernhard en Juliana

De ziel van Bernhard

De meest spraakmakende figuur van het Huis van Oranje in de twintigste eeuw, prins Bernhard, komt regelmatig ter sprake in 'De ziel van Oranje'; een boekje van Coen Verbraak ter gelegenheid van de geschiedenisweek 2013.
De ziel van Bernhard

De vrouwen van prins Bernhard

Het huwelijk van Bernhard en Juliana was vooral een verstandshuwelijk. Juliana is altijd verliefd op Bernhard gebleven, maar de prins zocht al snel vertier buiten de paleismuren. Marc van der Linden schreef een boek over de vrouwen waarmee Bernhard lange tijd een relatie onderhield.
De vrouwen van prins Bernhard

Het Soestdijk van Juliana en Bernhard

De Oranjevlag op de belvedère ging in 2004 voor altijd omlaag. De laatste bewoner van Soestdijk was gestorven. Bernhard werd volgens zijn laatste wens opgebaard in de grote Stuczaal, de mooiste zaal van Soestdijk. De luiken werden gesloten en de zalen werden ontruimd. Paleis Soestdijk kreeg een nieuwe bestemming.
Het Soestdijk van Juliana en Bernhard

Bernhard in zaken

In de jaren vijftig van de twintigste eeuw had men nog veel ontzag voor autoriteiten. Alleen in zo'n klimaat kon de flierefluitende levensgenieter prins Bernhard uitgroeien tot een nationale held, schreef journalist Paul van der Steen eens.
Bernhard in zaken

Kasteel Warmelo

Kasteel Warmelo in Diepenheim werd in 1952 aangekocht door prins Bernhard. Hij bestemde het huis voor zijn moeder prinses Armgard. Zij bleef hier wonen tot haar dood in 1971. Het huis wordt bewoond en kan niet bezichtigd worden. Wel kan het park met een oppervlakte van zeven hectare worden bezichtigd.
Kasteel Warmelo

De prins kan mij nog meer vertellen

Gerard Aalders was de eerste historicus die bewijs presenteerde van het lidmaatschap bij de NSDAP van prins Bernhard. Hij vond een kopie van de lidmaatschapskaart in een archief in de Verenigde Staten van Amerika. De prins bleef ontkennen. 'De prins kan mij nog meer vertellen: prins Bernhard, feit en fictie' schreef de historicus. Gerard Aalders geloofde hem niet en hij had gelijk, want in oktober 2023 liet Flip Maarschalkerweerd weten dat de originele lidmaatschapskaart van de NSDAP was teruggevonden in het privéarchief van prins Bernhard.
De prins kan mij nog meer vertellen

Bernhard in Zeeland

In de meidagen van 1940 circuleerde in bezet Nederland het gerucht dat prins Bernhard in Zeeland dapper had gestreden met het Nederlandse leger en de bondgenoten uit Frankrijk. Er werd veel onzin verteld. De prins zou daarbij zelfs een arm zijn kwijtgeraakt.
Bernhard in Zeeland

Bernhard en King Kong

Na de Tweede Wereldoorlog stelde het parlement een onderzoek in naar de gebeurtenissen in de oorlogsjaren. De Parlementaire Enquête Regeringsbeleid 1940-1945 moest helderheid scheppen, maar dit lukte niet altijd. Zo kwam men weinig te weten over het werk van Christiaan Lindemans, de verzetsman die verkeerde in de vriendenkring rond prins Bernhard en vanwege zijn aapachtige gestalte King Kong werd genoemd.
Bernhard en King Kong: Parlementaire Enquête Regeringsbeleid
Bernhard en King Kong II Opwinding
Bernhard en King Kong III Verraad
Bernhard en King Kong IV Wittouck
Bernhard en King Kong V Lindemans
Bernhard en King Kong VI Market Garden
Bernhard en King Kong VII Schuld

Veteranendag

Enkele dagen voor zijn hemelvaart in 2004 schreef prins Bernhard een brief naar premier Balkenende met de vraag of het defilé in Wageningen kon worden beëindigd. Bernhard had vernomen dat Defensie het voornemen had om het defilé op vijf mei in Wageningen vanaf 2006 in afgeslankte vorm voort te zetten. 'Het is mijn grote wens dat dit niet zal gebeuren en dat er uitsluitend een veteranendag wordt gevierd op 29 juni,' schreef de prins.
Veteranendag

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer informatie over royalty

Hoofdpagina Royalty
Greet Hofmans

In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef. Voor deze uitgave werden de meeste artikelen herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis


In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland


Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.