Prins Alexander van Oranje-Nassau
Een voortreffelijk mens (1851-1884)

Begrafenis van Willem
Alexander behield altijd contact met zijn broer Willem en hij werd daarom belast met de regeling van de begrafenisplechtigheden voor de op 11 juni 1879 in Parijs gestorven broer. Het gebalsemde lichaam van Willem werd opgebaard in het Nederlandse gezantschap in Parijs. Daar vond op 21 juni in aanwezigheid van prins Alexander een herdenkingsdienst plaats, die onder meer door prins Murat en prinses Mathilde Bonaparte werd bijgewoond. Prins Edward van Engeland kwam niet naar de herdenking, maar zond net als de voormalige Franse keizerin Eugénie een blijk van medeleven. Vervolgens werd het stoffelijk overschot van Willem per trein naar Nederland vervoerd. De rouwstoet werd op het station van Rotterdam verwelkomd door prins Frederik. Willem III liet zich niet zien. De koning kwam ook niet naar het paleis aan de Kneuterdijk, waar zijn zoon lag opgebaard. Hij bezocht wel de bijzetting in Delft. Op 26 juni deelde hij met de prinsen Alexander en Frederik een rijtuig. Alexander bleek bijzonder getroffen te zijn door de dood van zijn broer. Hofprediker C.E. van Koetsveld richtte zich in zijn preek rechtstreeks tot Alexander: "De God der vertroosting geve u moed en kracht, om uw koninklijke vader vertroostend bij te staan." Alexander zou de lijkkist herhaaldelijk gekust hebben. Het was een zware slag voor Alexander. In korte tijd verloor hij twee dierbaren: zijn moeder Sophie (1877) en Willem (1879).Kluizenaar van Kneuterdijk
De regering had al eerder vastgesteld dat de enige overgebleven zoon van koning Willem III een zwak gestel had. Bovendien leefde hij als een kluizenaar in zijn paleis aan de Kneuterdijk. Alexander was mensenschuw, maar zei toch dat zijn "hart warm klopte voor de belangen van het dierbaar vaderland." Na de dood van zijn broer Willem, begreep hij dat hij de logische troonopvolger was. Alexander bezocht bijeenkomsten van de Raad van State, maar verbleef daarbuiten nagenoeg onbenaderbaar in zijn paleis. Toch wist de minister van Oorlog, A.W.P. Weitzel, tot hem door te dringen. Weitzel bezocht Alexander met enige regelmaat en deed hiervan verslag in zijn dagboek. "Prins Alexander heeft zich gunstiger ontwikkeld dan men algemeen verwachtte," schreef hij. "Hij betoont weinig ingenomenheid met militaire zaken, zodat het zijn schuld niet zal wezen wanneer hij eenmaal, in weerwil van zijn weinig militair voorkomen met enig bevel in het leger wordt belast. Hij neemt met ijver en tot nog toe met nauwkeurigheid deel aan de werkzaamheden van de Raad van State." Koning Willem III was inmiddels in het huwelijk getreden met Emma van Waldeck-Pyrmont en er was uit dit huwelijk een dochter, Wilhelmina, voortgekomen. De zorg van de dynastie rustte niet langer op de schouders van de zwakke prins.Ontwikkeld en onderhoudend
Op 20 mei 1883 dineerde Weitzel met prins Alexander: De minister vond de prins heel anders dan hij zich had voorgesteld. "Hij is een zeer ontwikkeld en zeer onderhoudend man die over velerlei zaken met kennis en oordeel spreekt en die met bescheidenheid luistert of met scherpzinnigheid inlichtingen vraagt als er onderwerpen ter sprake komen die hij niet voldoende machtig is. Men kan met hem redeneren, hij duldt tegenspraak zelfs al wordt die tot het uiterste volgehouden; hij schijnt voor overtuiging vatbaar te zijn, al geven zijn handelingen daarvan niet altijd de blijken. Het schijnt hem aan de geestkracht te ontbreken om zich zelf te dwingen; tegenover anderen, niet het minst tegenover de koning, is hij volhoudend genoeg."Uiteraard bracht de minister van Oorlog ook het leger ter sprake. Alexander vertelde dat hij niet zoveel ophad met militaire aangelegenheden en er niets voor voelde om zich daarmee te bemoeien. "Het is genoeg bekend dat mijn aanleg, mijn neigingen en ook de staat van mijn gezondheid in strijd zijn met dergelijke aan mij te stellen eisen," vond Alexander.
Zieke struikrover
Een jaar later ontmoette Weitzel de prins opnieuw. Alexander zag er slecht uit op 3 mei 1884. Hij was gekleed in een soort kamerjapon die om de hals zeer laag was uitgesneden. Ook zijn onderkleding scheen van boven op dezelfde manier uitgesneden te zijn. Het oog van Weitzel viel op zijn gedeeltelijk ontblote borst en benen: "Het dragen van enigszins sluitende kleren schijnt hem een lichamelijke kwelling te zijn. Hij ontving mij, staande voor zijn plaats, aan de gedekte dis. Hij had een plaid om het lijf geslagen. Wat hij daaronder droeg is mij onbekend. Velen beweren niet eens een pantalon.""De prins is niet lang van gestalte, doch gezet; hij zit zoals men zegt, goed in het vlees; hij heeft echter een vaalbleke, fletse gelaatskleur, en geeft de indruk als zijn vlees alle veerkracht derft en alsof er kuilen in zouden achter blijven als men er met de vingers op drukte." Alexander verliet slechts zelden zijn huis. Hij wandelde nooit in de tuin en hield de ramen dicht en de gordijnen steeds gesloten. Hij dineerde met smaak, oordeelde Weitzel: Alexander at zo gezond zoals men van een man van zijn leeftijd mag verwachten. Hij was bovendien een matig drinker. Op zijn verzorging had Weitzel wel wat aan te merken: "Hij draagt zijn haar achterover gekamd zoals zijn vader, maar het is dun geworden en de lange blonde lokken beginnen geïsoleerd om zijn oren te hangen. Zijn volle rossige baard zag er wel een weinig verwaarloosd uit. [...] Ik moet bekennen: de arme prins zag er akelig uit, men zou zeggen een zieke struikrover."
Overlijden
Tijdens dit gesprek kwam ook de politiek ter sprake. "Hij huldigt in zijn uitspraken de beginselen van een zeer liberaal constitutioneel vorst. Hij geeft zeer duidelijk te kennen dat hij die beginselen eenmaal met nauwgezetheid denkt toe te passen, maar van politiek heeft hij geen begrip," vond de minister.Een maand later werd Alexander "bedenkelijk ziek". De prins werd behandeld door dokter Vinkhuijzen, een zoon van de lijfarts van koning Willem III. Hij vreesde voor tyfus, schreef Weitzel. De prins overleed op 21 juni 1884 op 32-jarige leeftijd. "De prins overleed zonder dat iemand zijner nabestaanden zich aan zijn doodsponde bevond."
Ook de gezondheid van de koning was slecht. Willem III verbleef in een kuuroord in Karlsbad. Twee dagen na het overlijden van de kroonprins besloot de regering Emma voor te dragen als regentes. Vanuit Creuth, waar de koning voor een zogenaamde nakuur verbleef, liet Willem III de ministerraad weten voorlopig niet akkoord te gaan. Pas op 4 juli 1884 kon de populaire koningin tot regentes worden benoemd.
Bijzetting in Delft
Tijdens de bijzetting van Alexander in Delft ontmoette Weitzel de koning weer. "De koning zag er zeer vervallen uit, zijn voorkomen maakte op ons ministers een hoogst verontrustende indruk. Zijn gelaat bleef in de kerk, tijdens de lijkrede, en het neerlaten van de kist in de grafkelder, effen en strak, er waren hoegenaamd geen gewaarwordingen op te lezen." Van de adjudanten Hojel en Beijerman vernam hij dat de koning het stoffelijk overschot van zijn zoon niet meer had willen zien. Hij zou ook de door de behandelende artsen opgestelde ziektegeschiedenis ongelezen terzijde hebben gelegd. Weitzel las de stukken wel en kreeg veel begrip voor de lichamelijke last van de prins: "Het is nu onder andere duidelijk geworden dat zijn afkeer van zich te kleden niet voorsproot uit apathie. Het is bewezen dat het dragen van gesloten kleding hem pijn moest veroorzaken."Doodstrijd Alexander

Doodstrijd Alexander
PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Lees verder: meer Koninklijk Huis
Koninklijk HuisKoninklijk Huis in Nederland
Koninklijke Geschiedenis
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Koninklijke geschiedenis

Koninklijke geschiedenis
Kastelen en paleizen

Kastelen in Nederland
Engelse koningen en koninginnen

Engelse koningen en koninginnen
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.