De triomf van Frederik Hendrik

Paleisbouwers Frederik Hendrik en Amalia

Amalia van Solms, de echtgenote van stadhouder Frederik Hendrik van Oranje, kocht op 17 mei 1645 een stuk grond in het Haagse Bos om daar een bescheiden lusthuis te bouwen. Later veranderde Amalia van gedachten. Het bescheiden buitenhuis moest een imponerend paleis worden.

Gezondheid

Mogelijk speelde de tanende gezondheid van haar echtgenoot een rol. Frederik Hendrik leed aan hevige jichtaanvallen en was soms ook, zoals Constantijn Huygens het noemde, geestelijk instabiel. Het stadhouderlijke echtpaar had in 1645 al verschillende paleizen onder handen genomen. Zij waren kenners en liefhebbers. Hun paleizen moesten bijdragen aan hun aanzien en macht. Zij verbouwden onder meer Paleis Noordeinde, het Stadhouderlijk Kwartier bij het Binnenhof, het Kasteel van Breda, Huis Honselaarsdijk en Huis ter Nieuburch in Rijswijk.

Beroertes

Door zijn slechte gezondheid werd de bouw van Huis ten Bosch vooral door Amalia van Solms begeleid. Nadat Amalia het eerste ontwerp voor een eenvoudig buitenhuis afkeurde, liet zij een nieuw ontwerp maken door de vooraanstaande architect Pieter Post en begon al met de bouwvoorbereidingen, voordat Frederik Hendrik zijn goedkeuring aan het ontwerp had gegeven. De slechte gezondheid van Frederik Hendrik zal hierbij de doorslag gegeven hebben. De prins kon zijn echtgenote waarschijnlijk niet meer van repliek dienen. Hij kreeg in de zomer van 1646, kort na elkaar, twee beroertes en gedroeg zich steeds aanhankelijker - Frederik van Nassau-Diets noemde dit in een brief van 4 juli 1646 zelfs 'kinderlijk' - ten opzichte van zijn echtgenote. Het aanzien en de inrichting van Huis ten Bosch werden daardoor vrijwel geheel bepaald door Amalia van Solms.

Bouw Huis ten Bosch

De eerste steen werd op 2 september 1645 gelegd. Het ontwerp van Pieter Post voorzag in een kruisvormige koepelzaal met aan alle zijden royale woonruimten. Er ontstond een residentie met allure. Amalia volgde bij de indeling van de vertrekken het Franse hofsysteem, waarbij elk vertrek een vaste functie had. Frederik Hendrik overleed op 14 maart 1647, nog voordat de bouw van Huis ten Bosch klaar was. Prinses Amalia bleef diepbedroefd achter. Zij besloot de centrale koepelzaal te wijden aan de gedachtenis van haar overleden echtgenoot. Maar deze zaal, de Oranjezaal, was niet alleen een monument voor Frederik Hendrik. De decoraties in deze koepelzaal vertellen het verhaal van een weduwe die uit liefde voor haar familie alles in het werk stelde om haar nakomelingen een zo hoog mogelijke positie te laten bereiken, schreef Marika Vonk in haar uitgave over Huis ten Bosch. "Als zodanig is de geschiedenis van paleis Huis ten Bosch nauw verweven met de geschiedenis van de Oranjes en de politieke geschiedenis van Nederland. Een rol die het paleis tot op de dag van vandaag vervult, als vorstelijke residentie van de Oranjes en als representatieve ontvangstruimte voor ministers, ambassadeurs en wereldleiders."

Oranjezaal

De Oranjezaal is het indrukwekkendste deel van Huis ten Bosch. De zaal werd gedecoreerd door twaalf kunstenaars uit de noordelijke en zuidelijke Nederlanden, waaronder Caesar van Everdingen, Gerard van Honthorst, Jacob Jordaens, Jan Lievens en Theodoor van Thulden. De onderwerpen en indeling werden door Amalia van Solms en de schilder en architect Jacob van Campen bedacht. Met een aantal grote schilderijen wordt de triomf van Frederik Hendrik als stadhouder bezongen. Van de vloer tot in de koepel werden schitterende schilderingen aangebracht. Hofsecretaris Constantijn Huygens noemde het "die mooie, volmaakte zaal." Met deze zaal sprak Amalia van Solms een duidelijke politieke ambitie uit.

De triomf

De bezoekers van de Oranjezaal zien bij binnentreden meteen 'De triomf van Frederik Hendrik' van Jacob Jordaens, dat de hele oostwand vult. Jordaens was een kunstschilder uit de Antwerpse School. Hij wordt na Peter Paul Rubens en Antoon van Dyck als de belangrijkste Zuid-Nederlandse historieschilder beschouwd. Naast grote historiestukken schilderde hij ook landschappen en portretten. Het schilderij van Jacob Jordaens is de blikvanger. Dit grootste schilderij in de Oranjezaal stelt een triomftocht voor met daarboven de belangrijkste gebeurtenissen uit het leven van stadhouder Frederik Hendrik.

Koninklijke ambitie

Zoals gezegd, sprak Amalia met de decoraties in de Oranjezaal een koninklijke ambitie uit. Frederik Hendrik had er tijdens zijn leven naar gestreefd om het stadhouderschap koninklijke allure te geven. Met de Akte van Survivantie had Frederik Hendrik weten te bereiken dat hij in de belangrijke gewesten Holland en Zeeland als stadhouder zou worden opgevolgd door zijn zoon, Willem II. De strijd tussen de regenten en de orangisten kondigde zich al aan. Amalia van Solms maakte nog mee hoe haar zoon Willem II in november 1650 op 24-jarige leeftijd overleed en het Eerste Stadhouderlijke Tijdperk een aanvang nam. Haar kleinzoon, Willem III, zou pas in het Rampjaar 1672 benoemd worden als stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht en Nederland zou pas in 1813 een koninkrijk worden.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Koninklijk Huis

Koninklijk Huis
Koninklijk Huis in Nederland
Koninklijke Geschiedenis

In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef. Voor deze uitgave werden de meeste artikelen herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis


In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland


Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.