Lippmann, Rosenthal & Co. (Liro)

Roofbank in Tweede Wereldoorlog

Lippmann, Rosenthal & Co. ontstond in 1859 toen Leo Lippmann en George Rosenthal hun banken samenvoegden. De bank werd tijdens de Tweede Wereldoorlog onteigend, omdat de eigenaren Joden waren. De naam van de bank werd vervolgens gebruikt als 'roofbank'. Als zodanig wordt de bank doorgaans aangeduid onder de afkorting Liro.

Nieuwe Spiegelstraat

Lippmann, Rosenthal & Co. was aanvankelijk gevestigd aan de Nieuwe Herengracht 111. De bank werd later verplaatst naar een door architect Cornelis Outshoorn ontworpen bankgebouw aan de Nieuwe Spiegelstraat 6. Dit pand werd in 1903 door Eduard Cuypers uitgebreid en verbouwd in art-nouveaustijl. De bank speelde een belangrijke rol op de Amsterdamse kapitaalmarkt, want de Nederlandse hoofdstad kende veel bedrijven met een Joodse eigenaar, zoals het warenhuis Bijenkorf en Modehuis Hirsch. De bank werd door de Duitse bezetter aan het begin van de oorlog onteigend, omdat de eigenaren van Joodse komaf waren. De naam bleef bestaan. De Duitsers gebruikten deze naam voor de bank die Joodse vermogens en bezittingen in Nederland ging confisqueren.

Liro-roofbank

De onder Duits beheer werkende Lippmann, Rosenthal & Co., ook bekend onder de naam Liro, was gevestigd in de Sarphatistraat, vlakbij het Weesperplein. Deze bank werd tijdens de bezetting opgericht om Joods bezit systematisch te registreren en vervolgens in beslag te nemen. De Liro wordt daarom ook wel aangeduid als roofbank. De voorbereiding voor de roof werd in augustus 1941 genomen. Arthur Seyss-Inquart, de door Adolf Hitler aangestelde Rijkscommissaris van Nederland, bepaalde op 9 augustus 1941 met Verordening 148 dat Joden en als Jood aangemerkte bedrijven contante gelden en cheques moest storten op een rekening bij de bankiersfirma Lippmann, Rosenthal & Co. in Amsterdam. Tevens moesten effecten, deposito's en andere tegoeden naar Lippmann, Rosenthal & Co. overgeheveld worden. Aanvankelijk waren alleen vermogende Joden verplicht om hun geld, banktegoeden en waardevolle bezittingen bij de Liro te deponeren. Vanaf mei 1942 gold dit voor alle Joden.

Joods vermogen

De Duitse bezetter kwam op 13 mei 1942 met een aanvullende verordening voor Joodse vermogens. De Joden moesten hun vermogen voor 30 juni 1942 aanmelden bij de bankiersfirma Lippmann, Rosenthal & Co. in Amsterdam. "De verplichting geldt volgens art 5 eveneens ten aanzien van rechten, in het bijzonder die op onroerende goederen, bewijzen van aandelen in rechtspersonen, alsmede van vennootschappen en andere verenigingen van personen, rechten welke nog niet voor uitoefening vatbaar zijn, octrooirechten, auteursrechten en concessies," schreef het Algemeen Handelsblad op 26 mei 1942. Er werd een nieuw vrij maximum gesteld van 250 gulden. Dit was een aanscherping: vanaf 9 augustus 1941 was de grens 3.000 gulden geweest. In de regeling van de Rijkscommissaris werden ook regelingen opgenomen met betrekking tot het inleveren van collecties, kunstvoorwerpen van edele metalen en juwelen, bij de firma Lippmann, Rosenthal & Co. Zilveren pols- en zakhorloges, trouwringen, tafelzilver en uit edele metalen vervaardigde gebitvulling bleven, mits persoonlijk gebruikt, buiten beschouwing.

Dolle Dinsdagpakket

De roof van Joodse tegoeden en bezittingen kwam pas goed op gang toen in juni 1942 de deportatie van Europese Joden naar de concentratiekampen op grootscheepse wijze werd aangepakt. Hans van der Leeuw (1919-2003) heeft zich vanaf 1957 als medewerker van RIOD bezig gehouden met het opsporen van door Duitsers geroofde goederen in verband met de schadevergoeding, die de regering van West-Duitsland wilde betalen aan slachtoffers of nabestaanden. Bijna tweehonderd miljoen Duitse marken werd uitbetaald voor in Nederland geleden inboedelschade, schreef Evert Werkman in 1967 in Het Parool. "Begin september 1944 was er nog een flinke voorraad geroofde effecten in de kluizen van Lippmann, Rosenthal en Co. Seyss-Inquart besloot deze in eigen persoon naar Berlijn te brengen, het zogenaamde Dolle Dinsdagpakket."

Na de oorlog

Het Nieuw Israelietisch weekblad deed in februari 1946 een poging om de reputatie van Lippmann, Rosenthal & Co. te herstellen. "Het hoeft geen betoog, dat de sinds 1859 bestaande bankiersfirma Lippmann, Rosenthal & Co. met dit kantoor in generlei betrekking heeft gestaan, noch staat en aangezien geen harer leden of procuratiehouders bevoegdheid heeft gehad, voor bedoeld kantoor te handelen of te tekenen, is zij dus voor geen enkele daad der zich 'Lippmann, Rosenthal & Co. Sarphatiestraat' noemende instelling aansprakelijk." De bank besloot in 1964 tot een verregaande samenwerking met de Hollandsche Koopmansbank. Hierbij behielden de twee instellingen nog enkele jaren hun eigen karakter en zelfstandigheid. De bank verdween in de jaren zeventig toen kleine banken niet langer levensvatbaar bleken en fuseerden tot grote banken.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we regelmatig aandacht aan de beslissende momenten en belangrijkste personen in de Tweede Wereldoorlog. Lees Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers als u meer wilt weten over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Tweede Wereldoorlog

Tweede Wereldoorlog
Gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog

'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' is de 'wie is wie' van deze oorlog. In deze publicatie nam Ruud van Capelleveen de belangrijkste personen op die een rol van betekenis speelden in dit wereldomvattende conflict. U kunt in deze biografiën snel de belangrijkste feiten opzoeken.
In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.